پایش حدود مرزهای رودخانه ای ممتد دو سوی مرز(مطالعه موردی هیرمند)

پیشگاهی فرد, زهرا; افضلی, رسول; رحیم صفوی همامی, سید یحیی; حبیبی, امیر

پایش حدود مرزهای رودخانه ای ممتد دو سوی مرز(مطالعه موردی هیرمند)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد تماد دانشگاه تهران

² دانشگاه تهران

³ استاد دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام

⁴ دانشگاه امام حسین(ع)

چکیده

مالکیت و حق بهره‌برداری از آب رودخانه‌های مرزی بطور کامل در اختیار یک کشور نیست. این مهم از دیرباز سر منشاء اختلافات و کشمکش‌های سیاسی و حتی جنگ‌ها و عملیات‌های نظامی بین دولت‌ها بوده است. رودخانه مرزی هیرمند از کوه‌های هندوکش در غرب کابل افغانستان سرچشمه گرفته و در نهایت به تالاب هامون واقع در دشت سیستان ایران می‌ریزد. این رودخانه یکی از موضوعات حقوقی و مناقشات بین ایران و افغانستان بر سر تعیین حدود مرزی بین‌المللی و چگونگی تقسیم آب از زمان امضای عهدنامه پاریس 1857 تا کنون بوده است. رودخانه هیرمند، مرزهای بین‌المللی ایران و افغانستان را در بخشی از سیستان تشکیل می‌دهد. تغییرات احتمالی مسیر این رودخانه ناشی از نوسانات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی در درازمدت، می‌تواند زمینه‌ساز اختلافات سیاسی بیشتر بین ایران و افغانستان بر سر تعیین حدود مرزی (حاکمیت) گردد. از‌این‌رو، در این مطالعه پایش تغییرات بلندمدت مسیر رودخانه هیرمند در ناحیه مرزی مشترک بین ایران و افغانستان به عنوان یک ضرورت حقوقی – سیاسی مدنظر قرار گرفته است. بدین منظور از سری زمانی تصاویر سنجش‌از‌دوری به عنوان یک منبع اطلاعاتی قابل اعتماد، کم‌هزینه و ارزشمند استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.25381857.1402.16.60.7.1

عنوان مقاله [English]

Monitoring of continuous river borders on both sides of the border (case study of Hirmand)

نویسندگان [English]

zahra pishgahifard ¹
Rasool Afzali ²
Seyed Yahya Rahim Safavi Hamami ³
amir habibi ⁴

¹ tehran univercity

² University of Tehran

³ Professor of Imam Hossein University, peace be upon him

⁴ Imam Hossein University (AS)

چکیده [English]

The ownership and right to exploit the water of the border rivers is not fully in the possession of a country. This issue has long been the source of political disputes and conflicts and even wars and military operations between governments. The Hirmand border river originates from the Hindu Kush mountains in the west of Kabul, Afghanistan, and finally flows into the Hamun wetland located in the Sistan plain of Iran. This river has been one of the legal issues and disputes between Iran and Afghanistan over the determination of international borders and how to divide water since the signing of the Treaty of Paris in 1857 until now. Hirmand River forms the international border between Iran and Afghanistan in a part of Sistan. The possible changes in the course of this river due to climate fluctuations and human activities in the long term, can be the basis for more political disputes between Iran and Afghanistan over the determination of border boundaries (sovereignty). Therefore, in this study, monitoring the long-term changes of the Hirmand River in the common border area between Iran and Afghanistan is considered as a legal-political necessity. For this purpose, the time series of remote sensing images has been used as a reliable, low-cost and valuable information source.

کلیدواژه‌ها [English]

Water crisis
national security
hydropolitics
border
Iran

مراجع

اسداللهی، سید سروش و ذکی، یاشار(1399)؛ هیدروپلیتیک پروژه گاپ ترکیه و تاثیر آن بر امنیت زیستمحیطی عراق و سوریه، فصلنامه آمایش سیاسی فضا، دوره سوم زمستان، شماره 1 (پیاپی 9)

ذکی، یاشار؛ جلیل، دلشادزاد؛ بایرام،کریمی(1394)؛ بررسی و تحلیل هیدروپلیتیک رودخانههای بینالمللی با تأکید بر رودخانه مرزی ارس، فصلنامه جغرافیای نظامی و امنیتی سال اول، شماره اول، دوره بهار

ذکی، یاشار و حمیدی، اکبر(1400)؛ شناسایی و تحلیل مؤلفههای مؤثر بر امنیت نواحی مرزی رود ارس، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هفدهم، دوره تابستان، شماره 2 (پیاپی 62)

رحیمی، رضا و همکاران(1397)؛ تحلیل عوامل ژئوپلیتیکی شکل گیری ائتلاف نظامی عربی در منطقه جنوب غرب آسیا و آثار آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران، پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره 50، شماره 4، صفحه 1011-1027

عراقچی، عباس(۱۳۹۳)؛ دیپلماسی آب، از منازعه تا همکاری، فصلنامه سیاست جهانی، دوره سوم، شماره چهارم، صص ۱۱۹-۹۱.

کرامت زاده، علی، و همکاران(۱۳۸۶)؛ تخصیص بهینه آب و اولویت بندی مناطق مختلف در مصرف آن مطالعه موردی سد بارزو شیروان، فصل نامه اقتصاد کشاورزی و توسعه

مینایی، مهدی(1386)؛ ژئواکونومیک ایران در منطقه خاورمیانه، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 27

نادری، مسعود(1394)؛ بحران کم آبی و امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روابط بین الملل، دانشگاه رازی کرمانشاه

ویسی، هادی(1395)؛ نیاز آبی و پیامدهای بحران آب در استان کرمان مجله جغرافیا، دوره 14، شماره 50، صص283-307

ستاره, ‌جلال, پناهی, شیخی‌کوهسار. (1393)؛ بررسی اختلاف های مرزی ایران و افغانستان (مورد مطالعه: رودخانه هیرمند). علوم و فنون مرزی. 10(5), 52-27.‎

موسی زاده, رضا, عباس زاده, مرتضی. (1395)؛ ابعاد حقوقی بهرهبرداری از رودخانه هیرمند توسط ایران و افغانستان. فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. 22(93), 159-183.

منزوی، مهشید و دلیر، اسماعیل(1397)؛ چکیده مباحث اساسی سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، انتشارات پردازش

Baddock, M. C., Bryant, R. G., Acosta, M. D., & Gill, T. E. (2021). Understanding dust sources through remote sensing: Making a case for CubeSats. Journal of Arid Environments, 184, 104335.

Darvishi Boloorani, A., Papi, R., Soleimani, M., Karami, L., Amiri, F., & Samany, N. N. (2021). Water bodies changes in Tigris and Euphrates basin has impacted dust storms phenomena. Aeolian Research, 50, 100698.

Darvishi Boloorani, A., Najafi, M. S., Soleimani, M., Papi, R., & Torabi, O. (2022). Influence of Hamoun Lakes' dry conditions on dust emission and radiative forcing over Sistan plain, Iran. Atmospheric Research, 272, 106152.

Pekel, J. F., Cottam, A., Gorelick, N., & Belward, A. S. (2016). High-resolution mapping of global surface water and its long-term changes. Nature, 540(7633), 418-422.

Rashki, A., Kaskaoutis, D. G., Goudie, A. S., & Kahn, R. A. (2013). Dryness of ephemeral lakes and consequences for dust activity: the case of the Hamoun drainage basin, southeastern Iran. Science of the total environment, 463, 552-564.

Rokni, K., Ahmad, A., Selamat, A., & Hazini, S. (2014). Water feature extraction and change detection using multitemporal Landsat imagery. Remote sensing, 6(5), 4173-4189.

Xu, H. (2006). Modification of normalised difference water index (NDWI) to enhance open water features in remotely sensed imagery. International journal of remote sensing, 27(14), 3025-3033.

Gleick P. H. and Heberger M.، Water and Conflict: Events، Trends، and Analysis، The World’s Water Volume 8، 2014.

Haggett, Peter(2001). Geography: A Global Synthesis. Publisher: Prentice Hall.

Rosegrant، Mark W. and other (2002),"World Water and Food to 2025 “، International Food Policy Research Institute (IFPRI)؛. Available at: http://www.ifpri.org/sites/default/files/publications/water2025.pdf

Zeitoun, Mark; Mirumachi, Naho; & Warner, Jeroen.(2011), Transboundary water interaction II: the influence of “soft” power. International Environmental Agreements: Politics, Law and Economics, 11(2), 159-178.