راهبردهای دفاعی امنیتی جمهوری اسلامی ایران با نگاه به شرق مطالعه موردی: چین و روسیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته روابط بین‌الملل، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 استادیار، پژوهشکده امنیت ملی، دانشگاه دفاعی ملی، تهران، ایران

چکیده

با توجه به همسویی نسبی رویکرد جمهوری اسلامی ایران با روسیه و چین، به‌نظر می‌‌رسد که امکان بهره‌‌برداری از ظرفیت‌‌ دو کشور مذکور برای تدوین راهبردهای دفاعی ـ امنیتی بهینه در ج.ا.ایران وجود داشته باشد ازاین‌‌رو، پژوهش حاضر با نگاهی به زمینه‌‌های همکاری و توافقات ازپیش موجود میان ایران با هریک از این دو کشور در پی پاسخ به این پرسش است که «راهبردهای مطلوب جمهوری اسلامی ایران در بهره‌‌برداری از ظرفیت‌‌های چین و روسیه کدام است؟» به‌منظور ارائه راهبردهای پیشنهادی از مدل اS.W.O.T و ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی (Q.S.P.M) استفاده شده است. داده‌‌های این پژوهش ازطریق مصاحبه عمیق نیمه‌ساختارمند با اساتید دانشگاه و هم‌چنین با استفاده از بیانات حضرت آیت‌‌الله خامنه‌‌ایمدظله‌‌العالی جمع‌آوری شده است. اطلاعات به‌دست‌آمده در قالب پرسش‌نامه تنظیم و در میان جامه نمونه توزیع شد. نتایج حاصل از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (I.F.E) و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (اE.F.E) موقعیت استراتژیک معطوف به مرکزیت نمودار را نشان می‌‌دهد ازاین‌‌رو، راهبردهایی در قالب چهار الگوی تهاجمی، اقتضایی، انطباقی و تدافعی ارائه شده است. اما طبقه‌‌بندی نهایی براساس ماتریس (Q.S.P.M) نشان می‌‌دهد که راهبردهای تهاجمی (S.O) و انطباقی (O.W) که مبتنی‌بر استفاده از ظرفیت چین و روسیه می‌‌باشند، مطلوبیت بالایی دارند، به‌طوری که پنج راهبرد نخست مبتنی‌بر همکاری با چین و روسیه به‌ویژه در ابعاد اقتصادی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Security Strategy for I.R Iran by Looking at the East Case Study: China and Russia

نویسندگان [English]

  • Ehsan Fallahi 1
  • Mohsen Rostami 2
1 Corresponding Author: Ph.D. Candidate of International Relations, Faculty of Administrative Sciences and Economics, Isfahan University, Isfahan, Iran
2 Assistant Professor, National Defense University, Tehran, Iran
چکیده [English]

According to Relative similar approach of I.R Iran with Russia and China, it is possible to use the potential of Russia and China to design the optimal Security strategy for I.R Iran. Therefore, this research offers some suggested strategies and tries to answer the following question. Which strategies are suitable for I.R Iran to utilize the Russia and China's abilities? In order to suggest strategies, We applying the SWOT method and Quantitative Strategic Planning Matrix (QSPM). The basic data of this article gathered by In-depth semi-structured interview and Ayatollah Khamenei's Statements. Gathered information set in survey. The result of Internal Factors Evaluation (IFE) and External Factors Evaluation (EFE) show the Central Strategic position. Therefore, strategies have been presented in the form of four aggressive, contradictory, adaptive and defensive patterns. But the final classification based on the matrix (Q.S.P.M) shows that aggressive strategies (S.O) and adaptation (O.W) based on the use of China and Russia are highly desirable, with the first five strategies based on cooperation with China and Russia, especially in economic dimensions

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • China
  • Russia
  • Eastward Policy

Smiley face

اتاق بازرگانی (1400)، آمار کل واردات و صادرات به مقصد ج.ا.ایران در سال 1399، قابل دسترسی در: https://www.tccim.ir/ImpExpStats_TarrifCustomCountry.aspx?mode=doit، تاریخ دسترسی: 20 مهر 1400.
ایرنا (1398)، دستاوردهای سفر سرلشگر باقری به چین چیست؟ قابل دسترسی در: https://www.irna.ir/news/83473521، تاریخ دسترسی: 19 مهر 1400.
ایرنا (1398)، رزمایش مشترک ایران، چین و روسیه، قابل دسترسی در: https://www.irna.ir/subject/83610068، تاریخ دسترسی: 18 مهر 1400.
برنامه اول توسعه (1368)، قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌‌های مجلس شورای اسلامی، قابل دسترسی در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/91755، تاریخ دسترسی: 21/11/1398.
برنامه پنجم توسعه (1389)، قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، قابل دسترسی در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/790196، تاریخ دسترسی: 21/11/1398.
برنامه چهارم توسعه (1383)، قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌‌های مجلس شورای اسلامی، قابل دسترسی در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/94202، تاریخ دسترسی: 21/11/1398.
برنامه دوم توسعه (1373)، قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، قابل دسترسی در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/92488، تاریخ دسترسی: 21/11/1398.
برنامه سوم توسعه (1379)، قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌‌های مجلس شورای اسلامی، قابل دسترسی در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/93301، تاریخ دسترسی: 21/11/1398.
برنامه ششم توسعه (1396)، قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌‌های مجلس شورای اسلامی، قابل دسترسی در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/1014547، تاریخ دسترسی: 21/11/1398.
بیانات مقام معظم رهبری، قابل دسترسی در دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌‌ای.
خبرگزاری صداوسیما، (1398)، سفر فرمانده نیروی دریایی ارتش به چین، قابل دسترسی در: https://www.iribnews.ir/fa/news/2406665، تاریخ دسترسی: 19 مهر 1400.
دویچه‌وله (2021)، روسیه، چین و ایران در خلیج فارس رزمایش دریایی برگزار می‌‌کنند، قابل دسترسی در: https://p.dw.com/p/3zNTo، تاریخ دسترسی: 18 مهر 1400.
رضایی، مسعود؛ وثوقی، سعید (1395)، ابعاد و محدودیت‌‌های روابط نظامی ایران و چین پس از برجام، رهیافت‌‌های سیاسی و بین‌‌المللی، سال هفتم، شماره 45.
روشندل، جلیل (1387)، امنیت ملی و نظام بین‌‌الملل، تهران: سمت.
عسگری، محمود (1382)، امنیت و امنیت‌پژوهی، فصل‌نامه مطالعات دفاعی و امنیتی، سال دهم، شماره37-36.
فردآر، دیوید (1379)، مدیدیت استراتژیک، ترجمه علی پارسائیان و سیدمحمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌‌های فرهنگی.
فلاحی، احسان؛ امیدی، علی (1399)، تحلیل روابط دوجانبه چین و جمهوری اسلامی ایران در عرصه سیاست خارجی؛ شکاف بین انتظارات و واقعیات، دوفصل‌نامه دانش سیاسی، سال شانزدهم، شماره 32.
کلانتری، فتح‌الله (1394)، کاربست سیاست دفاعی با راهبرد دفاعی و راهبرد نظامی، مجله سیاست دفاعی، سال بیست‌وسوم، شماره 92.
مرکز پژوهش‌‌های مجلس (1372)، قانون موافقت‌نامه همکاری در زمینه استفاده صلح‌جویانه از انرژی هسته‌ای بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت فدراسیون روسیه، قابل دسترسی در: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/92184، تاریخ دسترسی: 17 مهر 1400.
مرکز پژوهش‌‌های مجلس (1392)، قانون موافقت‌نامه همکاری بین وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران و وزارت کشور فدراسیون روسیه، قابل دسترسی در: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/867603، تاریخ دسترسی: 17 مهر 1400.
مرکز پژوهش‌‌های مجلس (1380)، قانون معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، قابل دسترسی در: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/867603، تاریخ دسترسی: 18 مهر 1400.
ولی‌‌زاده، اکبر؛ صالحی، محمدرضا (1399)، مؤلفه‌‌های امنیتی تأثیرگذار بر روابط امنیتی ایران و روسیه در آسیای مرکزی، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 13، شماره 1.
یورونیوز (2021)، رزمایش دریایی مشترک ایران و روسیه در اقیانوس هند، قابل دسترسی در: https://per.euronews.com/2021/02/16/iran-and-russia-have-launched-a-joint-naval-exercise-in-the-indian-ocean، تاریخ دسترسی: 17 مهر 1400.
AEI (2021), China Global Investment Tracker, Available at: https://www.aei.org/china-global-investment-tracker, Accessed on: 12/10/2021.
Alterman, Jon.B (2021), China Headaches for Iran Deal, Center for Strategic and International Studies (CSIS), Available at: https://www.csis.org/analysis/china-headaches-iran-deal, Accessed on: 12/10/2021.
Buzan, Barry (1983), People, States and FeraThenationla security problems in international relations, Britain:Wheatsheaf book LTD.
Community Tool Box (2020), SWOT Analysis: Strengths, Weaknesses, Opportunities, and Threats, Available at: https://ctb.ku.edu/en/table-of-contents/assessment/assessing-community-needs-and-resources/swot-analysis/main, Accessed on: 12/10/2020.
Council on Foreign Relations (2021), The Iran-Russia Cyber Agreement and U.S. Strategy in the Middle East Iran, Available at: https://www.cfr.org/blog/iran-russia-cyber-agreement-and-us-strategy-middle-east, Accessed on: 9/10/2021.
Davis Marybeth; Lecky, James; Froscher, Torrey; Chen, David; Kerevel, Abel & Schlaikjer, Stephen (2012), China-Iran: A limited partnership, US-China Economic and Security Review Commission.
Eftekhari, Fardin (2021), Russia’s careful calculus in supplying Iran with a high-tech satellite, Middle East Institute (MEI) Washington-based institution, Available at: https://www.mei.edu/publications/russias-careful-calculus-supplying-iran-high-tech-satellite, Accessed on: 9/10/2021.
Gady, Franz-Stefan (2015), "Russia and Iran Sign Military Cooperation Agreement", THE DIPLOMAT, Available at: https://thediplomat.com/2015/01/russia-and-iran-sign-military-cooperation-agreement/, Accessed on: 9/10/2021.
Gady, Franz-Stefan (2015), "Will Iran order 150 New Fighter Jet from China?", THE DIPLOMAT, Available at: https://thediplomat.com/2015/08/will-iran-order-150-new-fighter-jets-from-china, Accessed on: 11/10/2021.
Gady, Franz-Stefan (2016), "Iran, China Sign Military Cooperation Agreement", THE DIPLOMAT, Available at: https://thediplomat.com/2016/11/iran-china-sign-military-cooperation-agreement, Accessed on: 11/10/2021
Gady, Franz-Stefan (2017), China, Iran to Deepen Military Ties, THE DIPLOMAT, Available at: https://thediplomat.com/2017/12/china-iran-to-deepen-military-ties/, Accessed on: 11/10/2021.
Garver, John (2013), "China–Iran relations: cautious friendship with America’s nemesis", China Report, Vol. 49, No. 1.
Garver, John. W (2011), China and Iran: Ancient Partners in a Post-imperial World, Washington: University of Washington Press.
Garver, John. W (2016), "China and Iran: expanding cooperation under conditions of US domination, in Niva Horesh (ed), Toward Well-Oiled Relations? (pp. 180-205), London: Palgrave Macmillan.
Gill, Bates (1998), "Chinese Arms Exports to Iran", China Report, Vol. 34. No. 3.
oble, Paul (2020), Russia, Iran Expand Military Cooperation Against US and Europe in Gulf, Eurasia Daily Monitor, Vol. 17, No. 137, Available at: https://jamestown.org/program/russia-iran-expand-military-cooperation-against-us-and-europe-in-gulf/, Accessed on: 9/10/2021.
Haider, Syed Fazl-e (2020), "The Strategic Implications of Chinese-Iranian-Russian Naval Drills in the Indian Ocean", China Brief, Vol. 20, Np. 1.
Harold, Scott & Nader, Alireza (2012), "China and Iran: Economic, Political, and Military Relations", Center for Middle East Public Policy, International Programs at Rand, occasional paper.
Kassianova, Alla (2006), "Russian Weapons Sales to Iran Why They Are Unlikely to Stop", PONARS Policy Memo, No. 427.
Mehdi, Zafar (2020), Iran likely to renew 20-year agreement with Russia, Available at: https://www.aa.com.tr/en/middle-east/iran-likely-to-renew-20-year-agreement-with-russia/1917909, Accessed on: https://www.aa.com.tr/en/middle-east/iran-likely-to-renew-20-year-agreement-with-russia/1917909, Accessed on: 3/10/2021.
Ministry of Foreign Affair (2021), Russia Sign Information Security Cooperation Pact, Ministry of Foreign Affair Islamic Republic of Iran, Available at: https://en.mfa.gov.ir/portal/newsview/625777/iran-russia-sign-information-security-cooperation-pact, Accessed on: 9/10/2021.
Puri, Samir (2017), The Strategic Hedging of Iran, Russia, and China: Juxtaposing Participation in the Global System with Regional Revisionism, Journal of Global Security Studies, Vol. 2, No. 2.
Quamar, Muddass & Lakshmi, Priya (2021), China-Iran Comprehensive Strategic Partnership: Likely Challenges for India, Manohar Parrikar Institute for Defence Studies and Analyses (MP-IDSA).
Reuters (2016), Iran and China conduct naval drill in Gulf, Available at: https://www.reuters.com/article/us-iran-china-military-drill-idUSKBN1990EF, Accessed on: 11/10/2021.
Segev, Hiddai (2021), "China and Iran: Resurging Defense Cooperation?", Institute for National Security Studies (INSS), Special Publication.
Shakoor, Abdul (1995), Central Asia: The US Interested Perception and its Security Policies. Eurasia Studies, Vol. 2, No. 2.
Shariatinia, Mohsen & Azizi, Hamidreza (2017), "Iran–China cooperation in the silk road economic belt: from strategic understanding to operational understanding", China & World Economy, Vol. 25, No. 5.
SIPRI (2021), SIPRI Arms Transfers Database, Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), Available at: https://www.sipri.org/databases/armstransfers, Accessed on: 10/10/2021
Smith, Mark (2002), The Russo-Iranian Relationship, Conflict Studies Research Centre, Occasional Brief, No. 93.
UNTC (2001), The Treaty on the Basis of Mutual Relations and Principles of Cooperation between Iran and Russia, Available at: https://treaties.un.org/Pages/showDetails.aspx?objid=0800000280080a13, Accessed on: 3/10/2021.
Wahyuningtias, A Zulkarnain & Putranto, T S (2018), "Analysis of IFE, EFE and QSPM matrix on business development strategy", Earth and Environmental Science, Vol. 126, No. 1.
Wuthnow, Joel (2015), "China-Iran Military Relations at a Crossroads", China Brief, Vol. 15, No. 3.
Xinhua (2021), China, Iran sign agreement to map out comprehensive cooperation, Available at: http://www.xinhuanet.com/english/2021-03/28/c_139841044.htm, Accesse on: 3/10/2021.