امنیت‌‌زایی در پرتو مدیریت منازعه عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری و مدرس دانشگاه امام حسین (ع)، تهران، ایران

چکیده

ایران و عربستان با توجه به مختصات ایدئولوژیکی و ژئوپلیتیکی، همواره دو کشور مهم و تأثیر‌گذار در عرصه منطقه‌ای به شمار می‌روند. در این روند مناسبات دو کشور با توجه به تعارض امنیتی و نقشی که در تحولات منطقه‌ای دارند به موضوعی پیچیده و چالش‌برانگیز تبدیل شده است. به دلیل متقارن بودن حوزه‌های نفوذ و اصطکاک ایدئولوژیکی و نیز پیوست‌های ژئوپلیتیکی بر پایه کسب قدرت و تثبیت هژمونی، همواره سطح پیوسته‌ای از تنش را به وجود آورده‌اند. ایران و عربستان علی‌رغم زمینه‌های همگرایی فراوان، و در نتیجه‌ی درک تهدیدآمیز از دیگری، افق روابط را در یک وضعیت سینوسی نگاه داشته‌اند. این پژوهش با مفروض گرفتن روابط پرتنش ایران و عربستان سعودی به چگونگی مدیریت منازعه می‌پردازد که عمدتاً بر کاهش تنش تمرکز دارد. پرسش این پژوهش این است که چگونه می‌توان منازعه موجود را مدیریت و یا حل و فصل کرد؟ این پژوهش از نظر نوع پژوهش، توصیفی- تبیینی، به لحاظ روش‌شناسی بر اساس نوع داده‌ها، کیفی و شیوه گردآوری داده‌ها نیز کتابخانه‌ای، اسنادی بوده و روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات نیز تحلیل محتوا می‌باشد. نتایج یافته‌ها، نشان می‌دهد که تعارض و تخاصم فی‌مابین، ناشی از رویکرد‌های دامنه‌دار ایدئولوژیک و ژئوپلتیک منطقه‌ای است. هدایت پروند‌ه‌های راهبردی دوجانبه بر مدار واقعیت‌های هنجاری و اشتراکات اسلامی زمینه را برای همگرایی در چشم‌انداز کلان فراهم می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Creating Security in the Light of Managing the Conflict between Saudi Arabia and the Islamic Republic of Iran

نویسنده [English]

  • Sirous Hajizadeh
. PhD and lecturer at Imam Hossein University, Tehran, Iran
چکیده [English]

   Iran and Saudi Arabia, due to their ideological and geopolitical coordinates, have always been two important and influential countries in the region. In this process, the relations between the two countries have become a complex and challenging issue due to the security conflict and their role in regional developments. Due to the symmetry of spheres of influence and ideological friction, as well as geopolitical affiliations based on the acquisition of power and the consolidation of hegemony, they have always created a continuous level of tension. Iran and Saudi Arabia have kept the horizon of relations in a sinusoidal state, despite many areas of convergence, and as a result of a threatening understanding of the other. Assuming the tense relations between Iran and Saudi Arabia, this study deals with how to manage the conflict, which mainly focuses on reducing tensions. The question of this research is how can the existing conflict be managed or resolved? In terms of research type, this research is descriptive-explanatory, in terms of methodology based on data type, quality and method of data is a library, and the method of data analysis is content analysis. The results show that the conflict between them is due to the wide range of ideological and geopolitical approaches in the region. Conducting bilateral strategic cases based on normative realities and Islamic commonalities provides the basis for convergence in the macro perspective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human Communication
  • Communication Tolerance
  • Hostile Traits
  • Determination
  • Communication Strategies

Smiley face

فارسی
ابراهیمی‌فر، طاهره (1381)، «مدل‌های اعتمادآفرینی در منطقه خلیج‌فارس»، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
احتشامی، انوشیروان (1390)، «سیاست خارجی ج.ا.ا»، هینه بوش ریموند و احتشامی انوشیروان، سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه، ترجمه قهرمان‌پور رحمان و مساح مرتضی، تهران، دانشگاه امام صادق.
احمدی، حمید (1386)، «مناسبات ایران و عربستان در سده بیستم»، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت خارجه.
ازغندی مهدی، علیخانی علیرضا (1392)، بررسی عوامل منطقه‌ای واگرایی در روابط ایران و عربستان (1390-1384)، فصلنامه سیاست، دوره 43، شماره 2.
اسدی علی، طهمورث غلامی، (1390)، «واکاوی بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه»، مجله سیاسی- اقتصادی، شماره 283.
آقایی، سید داوود، احمدیان، حسن (1388)، «روابط جمهوری اسامی ایران و عربستان سعودی؛ چالش‌های بنیادین و امکانات پیش رو»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 40، شماره3.
آقایی، سید داوود، احمدیان، حسن (1389)، «روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی؛ چالش‌های بنیادین و امکانات پیش رو»، فصلنامه سیاست، دوره 40، شماره 3.
برچر، مایکل (1382)، بحران در سیاست جهان، ترجمه حیدرعلی بلوچی، جلد دوم ، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول.
برزگر، کیهان (1382)، «تعاملات سیاسی ایران- عربستان پس از 11 سپتامبر»، فصلنامه راهبرد، شماره بیست‌وهفتم.
برزگر، کیهان (1387)، «ایران، خاورمیانه و امنیت بین‌الملل»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و دوم، شماره3.
برکوویچ، جاکوپ و دیرگان، (1991)، برخی مسائل نظری و روندهای تجربی در مطالعه میانجیگری موفـق در روابط بین‌الملل، ترجمه محمدجعفر جواد ، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شـماره 43 بهـار - 78
بوزان، باری و اولی ویور (1388)، مناطق و قدرت‌ها: ساختار امنیت بین‌الملل، ترجمه رحمان قهرمان‌پور، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
جیمز دوئرتی، و رابرت فالتزگراف، (1372)، نظریه‌های منازعه در روابط بین‌االملل، جلد2، ترجمه، وحید بزرگی، علیرضا طیب، تهران: نشر قومس.
حاجی‌زاده، سیروس (1399)، الگوی دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران در راستای امنیت‌زایی و عمق بخشی انقلاب اسلامی، نشریه آفاق امنیت، دوره 13، شماره 48.
حجار، سامی (1381)، «آمریکا در خلیج‌فارس؛ چالش‌ها و چشم‌اندازها»، ترجمه ابوالقاسم راه چمنی، مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
درایسدل آلاسدیدر، و ولبک، جرالد اچ (1386)، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه میرحیدر، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ 5.
زین‌العابدین، یوسف (1386)، «منافع ملی ایران و ژئوپلیتیک تشیع»، فصلنامه تخصصی شیعه شناسی، سال 5، شماره19.
ساعی احمد و علیخانی مهدی «بررسی چرخه تعارض در روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی با تأکید بر دوره 1392- 1384»، نشریه: علوم سیاسی، بهار 1392، دوره 9، شماره 22 .
سریع القلم، محمود (1379)، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف»، مرکز تحقیقات استراتژیک.
صادقی، حسن، احمدیان، حسن (1389)، «دگرگونی جایگاه منطقه‌ای یمن: امکانات و چالش‌ها»، فصلنامه راهبرد، سال نوزدهم، سال56.
گوس اف، گریگوری (1390)، سیاست خارجی عربستان، ریموند هینه بوش و انوشیروان احتشامی، سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه، ترجمه رحمان قهرمان‌پور و مرتضی مساح، تهران، دانشگاه امام صادق.
متقی، افشین (1393)، «واکاوی زمینه‌های ناسازواری در روابط ایران و عربستان بر پایه نظریه سازه‌انگاری»،‌ فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال سوم، شماره12.
میرزائی، جلال، احسان حمایتیان و محمدحسن خواجویی (1393)، «تأثیر تحولات بیداری اسلامی بر روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال چهارم، شماره دوم.
عربی
ریاض نجیب الریس، (1998)، ریاح الشمال؛ السعودیه و الخلیج العرب فی العالم التسعینات، بیروت؛ ریاض الریس للکتب و النشر، الطبعه الثالثه.
انگلیسی
Ackerman, H., (2013), “Symptoms of Cold Warfare between Saudi Arabia Addis, Casey L. (2010), “Iran: Regional Perspectives and U.S. Policy”,and Iran: Part 1 of 3”, Journalism and Political Science 16. No.17.
Alikhani Mehdi & Zakerian Mehdi 2016. Study of Factors Affecting Saudi - Iranian Relations and Conflicts Cooperation and Their Resulting Behavior Pattern Journal Politics and Law Vol 9. No 7. pp 178-183.
Anoushiravan Ehteshami and Mahjoob Zweiri (2007), “Iran and the Rise of it’s Neoconservatives: The Politics of Tehran’s Silent Revolution,” I.B.Tauris & Co Ltd.
 Altamini, Naser(2012), China-Saudi Arabia Relations, June.
Barzegar , Kayhan2015. Why Iran wants to avoid conflict with Saudi abia Middle East Eye. October 17 , 2015.
 Baldwin,David (1993), Neorealism and Neoliberalism: The Contemporary Debate”, in: David A. Baldwin, Neoliberalism, Neorealism, and World Politics, New York: Columbia University Press.
 Beverley, M.E, (2005), Islamic Fundamentalism since 2945, New York, Cohen, Saul Bernard(2009), Geopolitics: The Geography of International Relations, USA:Rowman and Littkefield Pub, Inc, 2nd edition.
 Burton, John. (1993)”Conflict Resolution as a Political Philosophy” in Denis J.D. Sandol and Hugo van der Merwe, Conflict Resolution Theory and Practice: Integration and Application. Manchester and New York: Manchester University Press
Cordesman, Anthony (2002), Saudi Arabia Inters The Twenty- Firs Century: The Political Foreign Policy, Economic and Energy Dimensions, Washington D.C.: Preager Publishers. Congressional Research Service, January 13, 2010.
Cordsman, Anthony, H,(2011), US and Iranian Strategic Competition in the Gulf States and Yemen”, Center for Strategic and International Studies, at:http://csis.org/files/publication/120228_Iran_Ch_VI_Gulf_State.pdf.
Chubin. S. Tripp C. 1996.Iran –Saudi. Arabia Relations and Regional Order. New York: Middle The International Institute for Strategic Studies.
David Burke (2004), “Saudi Security: Challenges For The Post-Saddam Era,” Naval Postgraduate School, Monterey, California
Ekhtiari, A.R., Hasnita B., Samsu K., and Gholipour Fereidouni, H., (2013), “The Hajj and Iran's Foreign Policy towards Saudi Arabia”, Journal of Asian and African Studies 46 (678). Retrieved 22 August 2013.
 Dilip Hiro, “Winning Iraq without Losing to Iran”, April 25, 2008, at: www.dailytimes.com.pk
Ertugrul, Dogan (2012), “A Test for Turkey’s Foreign Policy: The Syria Crisis”, Turkish Economic and Social Studies Foundation (TESEV), at:http://www.tesev.org.tr/Upload/Publication/fb7a88bd-36be-ae8-b5c1-
Furtig, Henner (2002), Iran’s Rivalry with Saudi Arabia between the Gulf Wars, NY: Garnet Publishing Limited.
Guffey, R., A. (2009), “Saudi-Iranian"
 Hosseinpour Pouyan, R (2013), “Expounding Geographical and Geopolitical Factors of Relations in Geopolitical Regions”, GeopoliticsQuarterly, Volume.9, No.2, Summer[in Persian].
KamelHarb, 2014 The Dynamics Future of Saudi -Arabian Iranian Relations in Context National Councilon.U-S Arab Relations June 12 pp 2.4 Retrieved 21 Feb 2017 available at 7: 48 www ncusar org blog 2014/ 06 dynamics fu true Saudi- Arabian-iranian relation.
Miall, Hugh (2004); Conflict Transformation: A Multi-Dimensional Task, Berghof Research Center for Constructive Conflict Management Second Edited.
Mohammad Nia and Abdolmajid Mahdi Seifi,2015. the Ideational f Nature T4 No. 5 Iranian Saudi”. Interactions - Iranian Review of Foreign Affairs 5 Vol 15 no 4 (Winter) pp.91-114
Relations Since the fall of Saddam”,Marina Ottaway, Nathan J. Brown, Amr Hamzawy, Karim Sadjadpour, and Paul Salem(2008), “The New Middle East,” Carnegie Endowment for International Peace.
Rivalry, Cooperation and Implications for U.S.A Policies, Middle East Journal,No.4, Vo1.61.
Vali Nasr & Ray Takeyb, (2008), “The Costs of Containing Iran; Washingtons Misguided New Middle East Policy,” In Foreign Affairs, Vol. 87, No.1, pp. 85-94.
 https://www.alarabiya.net/ar/saudi-today/2017/04/08