تحلیل مختصات نفوذ انگلستان در ایرانِ دوره مشروطه (با بهره‌گیری از رویکرد سندشناسانه‌ تاریخی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار ، گروه علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

2 نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری علوم سیاسی ، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

در سپهر سیاست ایران معاصر، «نفوذ» یکی از اصلی‌ترین مفاهیمی است که در مقام عمل، در هر برهه و مقطعی از تاریخ ایران، نوعی از مخاطره و تهدید منافع را برای جامعه و کشور ایران پدید آورده است. یکی از نخستین گام‌ها در مسیر مقابله با این پروژه (پروژه نفوذ خارجی)، کسب شناخت مطلوب از جوانب مختلف این مسأله و واکاوی ماهیت‌شناسانه و راهبردسنجانه عقبه تاریخی جریان نفوذ است. با عنایت به این مهم، پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش «تحلیل مضمون» به بررسی مختصات پروژه نفوذ انگلستان در جریان نهضت مشروطه ایران (بین سال‌های 1906 تا 1913) با تکیه بر تحلیل مکتوبات صادرشده ازسوی وزیر مشاور در امور خارجه وقت انگلستان (ادوارد گری) در مورد ایرانِ آن دوران، پرداخته است. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که انگلستان در راستای بیشینه‌سازی منافع خود، بر پایه مجموعه‌ای از اصول نفوذگذاری، سیاست‌های هفت‌گانه‌ای را طراحی و آن‌ها را توسط عاملیت داخلی و خارجی خود، پیاده‌سازی کرده است. براساس نتایج این پژوهش، مخاطبین اصلی، ناظر، رقیب و پشتیبان، چهار دسته مخاطبی هستند که در فرآیند طراحی این سیاست‌ها، مدنظر نفوذگذاران قرار داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the coordinates of British influence in Iran during the constitutional period (Using the historical documentary approach)

نویسندگان [English]

  • Naser Jamalzadeh 1
  • Hamed Kiani Mojahed 2
1 Associate Professor, Department of Political Sciences, Imam Sadegh University, Tehran, Iran
2 PH.D Candidate in Political Sciences, Iranian Issues, Imam Sadegh University, Tehran, Iran
چکیده [English]

    In the area of contemporary Iranian politics, "influence" is one of the main concepts that at any point in history of Iran, has created a kind of risk and threat to the interests of Iranian society and country in practice. One of the first steps in confronting this project (external infiltration project) is to gain a favorable understanding of the various aspects of this issue and to analyze. With respect to this matter, the present study uses the "content analysis" method to examine the coordinates of the British influence project during the Iranian constitutional movement (between 1906 and 1913) based on the analysis of letters issued by the previous British Foreign Secretary. (Edward) has dealt with Iran at that time. The findings of this paper show that in order to maximize its interests, the UK has designed seven policies based on a set of influence principles and implemented them through its internal and external agency. According to the results of this study, the main audience, observer, competitor, and supporter, are four categories of the audience that in the process of designing these policies, the influencers have been considered the nature and strategy of the historical obstacle of the infiltration process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Influence
  • Constitutional Revolution
  • Colonization
  • England
  • Contemporary Iran

Smiley face

منابع
فارسی
بشیری، احمد (1369)، کتاب آبی: گزارش‌های محرمانه وزارت امور خارجه انگلستان درباره انقلاب مشروطه ایران، تهران: نشر نو.
پایگاه اینترنتی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای(مدظلهالعالی)، http://khamenei.ir.
جعفریان، رسول (1378)، بست‌نشینی مشروطه‌خواهان در سفارت انگلیس، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
خواجه‌سروی، غلامرضا؛ کیانی مجاهد، حامد (1397)، سیاست و حکومت و نفوذ جریانی: مطالعه موردی ایران قاجاری، دوفصل‌نامه مطالعات قدرت نرم، سال هشتم، شماره 18، بهار و تابستان 1397.
رائین، اسماعیل (1397)، حقوق‌بگیران انگلستان در ایران، تهران: جاویدان.
رهنما، شهرام؛ امیری، هلی؛ صلاح، مهدی (1398)، تأملی بر رابطه انگلستان با نهضت مشروطه ایران (بررسی نقش انگلستان در ناکامی مشروطه)، فصل‌نامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 57، تابستان 1398.
سلیمانی، جواد (1397)، استحاله نهضت مشروطه: بررسی نقش سرویس‌های جاسوسی انگلستان و محافل ماسونی در استحاله نهضت مشروطه، تهران: مرکز آموزش و پژوهش امام خمینی(ره).
شیخ‌زاده، محمد (1390)، تدوین الگوی رهبری خدمت‌گذار از دیدگاه امام خمینی(ره) و مقایسه آن با برخی از الگوهای رهبری خدمت‌گذار در مدیریت نوین، رساله دکتری (در دست چاپ)، دانشگاه تهران.
ضیاءبخش، علی (1391)، کالبدشکافی نقش جریان‌های وابسته به انگلستان در نهضت مشروطه، قم: زمزم هدایت.
عابدی، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد (1390)، تحلیل مضمون و شبکه مضامین؛ روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی، فصل‌نامه اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1390.
فیض، داود؛ شرفی، وحید؛ آقائی، هادی؛ محمدیاری، زهره (1394)، شناسایی ذهنیت افراد نسبت به نفوذ دشمن با استفاده از روش کیو، فصل‌نامه سیاست دفاعی، شماره 93، زمستان 1394.
قاضی، سیدعلیرضا؛ تاج‌آبادی، حسین (1395)، مفهوم توسعه و پیشرفت در اندیشه مقام معظم رهبری، فصل‌نامه علمی ـ پژوهشی مدیریت اسلامی، سال 24، شماره 3، پاییز 1395.
معاصر، حسن (1347)، تاریخ استقرار مشروطیت در ایران؛ مستخرجه از روی اسناد محرمانه وزارت امور خارجه انگلستان، تهران: ابن‌سینا.
معینی‌پور، مسعود؛ غرسبان، مرتضی (1398)، نقش سناریوی نفوذ در بازگشت‌پذیری انقلاب اسلامی (با تأکید بر اندیشه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای)، فصل‌نامه سیاست، شماره 50، تابستان 1398.
 
انگلیسی
Boyatzis, Richard E (1998), Transforming qualitative information: Thematic analysis and code development. Thousand Oaks: Sage Publication.
Given, Lisa M (2008), The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, Thousands Oaks: Sage Publication.
King, Nigel; Horroks, Christine (2010), Interviews in Qualitative Research. Thousand Oaks: Sage Publication.