الگوی دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران در راستای امنیت‌زایی و عمق‌بخشی انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری مطالعات منطقه‌ای دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

چکیده

این مقاله، به­منظور طراحی الگوی دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران به امنیت­زایی و عمق‌بخشی انقلاب اسلامی نگارش شده است. جامعۀ آماری این تحقیق شامل سه طیف، خبرگان علمی «اساتید دانشگاه»، مدیران ستادی نیروهای مسلح و کارشناسان وزارتخانه‌های دفاع و امور خارجه بود. روش نمونه‌گیری بر اساس نمونه‌گیری هدفمند است. حجم نمونۀ نیز از 18 نفر شامل: 6 نفر خبرۀ علمی، 6 نفر از فرماندهان ستادی و 6 نفر از کارشناسان خبرۀ امور سیاسی و دفاعی است. برای گردآوری داده‌ها، از هر­دو روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شد، به این ترتیب که از روش کتابخانه‌ای برای بررسی ادبیات تحقیق و از روش میدانی برای گردآوری نظر اعضای نمونه استفاده شد. ابزار گردآوری داده‌ها در روش کتابخانه‌ای، فیش و در روش میدانی مصاحبۀ عمیق بود. برای تحلیل داده‎ها، از روش تحلیل محتوا استفاده شد. یافته‌‌های پژوهش نشان داد که این الگو شامل سه بعد ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی است. بعد ملی دارای هشت مؤلفه شامل: «تقویت و توسعۀ توان و آمادگی‌های دفاعی، تبدیل تهدید‌ها به فرصت‌ها، متنوع­سازی‌ رویکردها و ابزارهای دیپلماسی دفاعی، تولید ادراک امنیتی و تصویرسازی راهبردی دفاعی، تقویت اتحاد و همدلی، تحرک­بخشی و چابک­سازی وزارت دفاع در حوزه‌های ساختاری و اجرایی، توانمندسازی حرفه‌ای و معنوی کارکنان نیروهای مسلح و هم­سوسازی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با دیپلماسی دفاعی»، بعد منطقه‌ای دارای هشت مؤلفه شامل: «تقویت همگرایی با ارتش کشورهای هم­سو، بهره‌گیری از آموزه‌های اسلام و انقلاب در مناسبات و تعاملات دفاعی، اهتمام برای مدیریت بحران‌های منطقه‌ای، حمایت مادی و معنوی از جریان بیداری اسلامی، تقویت انسجام بین کشورهای اسلامی و مسلمان، دفاع در عمق راهبردی، تلاش در جهت مصون‌سازی گروه‌های مقاومت در برابر پدیدۀ نفوذ و دفاع آینده‌نگر» بعد بین‌المللی دارای هفت مؤلفه شامل: «توسعۀ همکاری‌های دفاعی بین‌المللی، مدیریت بحران‌های بین‌المللی، چندجانبه‌گرایی راهبردی، مقابله با نظام سلطه، کنترل مناقشه از طریق رایزنی دفاعی، به‌کارگیری دیپلماسی عمومی به­منظور مشروعیت­بخشی به اقدامات دیپلماسی دفاعی و جایگاه‌یابی جهانی» است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Defensive Diplomacy Model of the Islamic Republic of Iran for Making Security and Deepening the Islamic Revolution

نویسنده [English]

  • Siroos Hajizadeh
PhD in regional studies, Imam Hussein Comprehensive University
چکیده [English]

This research is aimed at designing the model of defense diplomacy of the Islamic Republic of Iran for creating security and deepening the Islamic Revolution. The statistical population of this study included three groups containing scientific experts of university professors, staff managers of the armed forces and specialists from the Ministry of Defense and the Ministry of Foreign Affairs. The sample was selected on the basis of targeted sampling method. The sample included 18 people including 6 scientific experts, 6 staff commanders, and 6 experts in political and defensive affairs. The data were collected by both library method, for studying research literature and background, and field method, for gathering sample group’s opinions. Data collection tools contained note taking in the library method, and in-depth interviews in the field study. Content analysis was used to analyze the data. The results showed that this model comprised three dimensions at national, regional and international levels. The national dimension contained 8 components including strengthening and developing defense capabilities and preparedness, converting threats into opportunities, diversifying approaches and instruments of defense diplomacy, facilitating security perceptions and strategic defense imaginations, strengthening unity and empathy, developing dynamicity and agility for the Ministry of Defense in the structural and administrative areas, professional and spiritual empowerment of the Armed Forces personnel, and aligning the foreign policy of the Islamic Republic of Iran with defense diplomacy . The regional dimension contained 8 components including enhancing coordination with the armies of the aligned countries, making use of the teachings of Islam and the revolution in defensive relationships and interactions, making an attempt to manage regional crises, physical and spiritual support for the Islamic Awakening movements, strengthening unity among Islamic countries, having defense in strategic depth, trying to protect resistance groups against influence and having futurist defense. The international dimension covered seven components including developing international defense cooperation, managing international crises, strategic multilateralism, fighting against dominating systems, control of conflict through defensive consultation, use of public diplomacy for the purpose of legitimizing defensive diplomacy and seeking global positions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • model
  • diplomacy
  • defensive diplomacy
  • security
  • deepening
  • Islamic Revolution
  • Islamic Republic
-  آشوری، داریوش (1381)، دانشنامۀ سیاسی: فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی، تهران: نشر مروارید.
-  احتشامی، انوشیروان (1387)، سیاست خارجی ایران در دورۀ سازندگی، ترجمۀ ابراهیم متقی و زهرۀ پوستین‌چی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-  آلاد پوش، علی؛ توتونچیان، علیرضا (72)، دیپلمات و دیپلماسی، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
-  البرزی، محمدرضا (1368)، ارزیابی تحول دیپلماسی در قرن بیستم، تهران: نشر سفیر.
-   امام خمینی، روح‌الله ( 1378)، صحیفۀ نور، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-  انعامی علمداری، سهراب (1389)، دیپلماسی دفاعی اروپا، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، س 8، ش 31.
-  بلوچی، حیدر­علی (1389)، دیپلماسی دفاعی چین، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، س 8،      ش 31.
-  پیرمحمدی، سعید (1395)، شاخص‌های قدرت نرم دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامۀ سیاست دفاعی، ش 95.
-  جفری، کمپ (1377)، خلیج‌ فارس منطقه‌ای همیشه استراتژیک، ترجمه و تلخیص غلامرضا عباسیان، سلام 4،  6 و 8 اسفند ماه.
-  حاجی‌زاده، سیروس (1397)، طراحی الگوی دیپلماسی جمهوری اسلامی در راستای عمق­بخشی انقلاب اسلامی، رسالۀ دکتری، دانشگاه جامع امام حسین(ع).
-  دیوید، ای‌لیک، ام‌مورگان، پاتریک (1381)، نظم‌های منطقه‌ای امنیت­سازی در جهانی نوین، ترجمۀ سید جلال دهقانی فیروزآبادی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
-  رمضانی، روح‌الله (1380)، چهارچوب تحلیلی سیاست خارجی ایران، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
-  ذوالفقاری، مهدی؛ خسروی، ایمان (1395)، تحرک­بخشی به دیپلماسی دفاعی در پرتوی فرصت­ها و تهدیدات برنامۀ اقدام سازمان ملل و تأثیر آن بر امنیت نظامی و دفاعی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی پژوهش­های روابط بین­الملل، دورۀ اول، ش 22: 101 ـ 127.
-   ساعد، نادر؛ علیدوستی، قاسم (1390)، دیپلماسی دفاعی تطبیقی و ترسیم سازو­ارۀ الگوی مدیریت آن در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال نهم، ش 24.
-  ساعد، نادر (1389)، دیپلماسی دفاعی، تالملی شناختی و کاوش در مبادی، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال هشتم، ش 31.
-  سجادپور، سید محمدکاظم؛ وحیدی، موسی‌الرضا (1390)، دیپلماسی چهارچوب‌های مفهومی و عملیاتی، فصلنامۀ سیاست، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 41، ش 4.
-  صفوی، سید یحیی (1394)، تأثیرسنجی نقش ظرفیت‌ها و قابلیت‌های فرهنگی مسلمانان انگلیس در عمق‌بخشی خارجی جمهوری اسلامی ایران، سال پنجم، ش 12.
-  ظریف، محمد؛ سجادپور، سید محمدکاظم (1389)، دیپلماسی چندجانبه، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
-  عسکری، محمود (1390)،دیپلماسی دفاعی بازدارندگی مطالعۀ موردی ج.ا.ا. فصلنامۀ دیپلماسی دفاعی، سال دوم، ش 3.
-  علی­بخشی، محمدرضا (1391)، بررسی ارتقای هویت شیعیان جمهوری آذربایجان در راستای عمق‌بخشی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه جامع امام حسین(ع).
-  فرهی، فریده (1380)، داشتن یا نداشتن، بحث‌های داخلی در ایران پیرامون اتخاذ راهکار هسته‌ای، مندرج در انتخاب‌های تسلیحاتی ایران، ترجمۀ پیروز ایزدی، تهران: دانشکدۀ فرماندهی و ستاد.
-  قاسمی، فرهاد (1391)، رهیافتی نظری بر دیپلماسی منطقه‌ای، واحدهای تجدیدنظرطلب در گذار چرخۀ سیستمی قدرت، فصلنامۀ روابط خارجی، سال چهارم، ش4.
-  قلی­زاده، سید ابراهیم (1393)، فرصت‌ها و چالش‌های عمق‌بخشی جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان، مجلۀ سیاست دفاعی، سال 22، ش 86.
-  قهرمان­پور، رحمان (1385)، اهداف و سطوح دیپلماسی دفاعی، (مطالعۀ موردی ترکیه و مصـر)، فصلنامۀ راهبرد دفاعی سال چهارم، ش 14.
-  قوام، عبدالعلی (1374)، اصول سیاست خارجی و سیاسی بین‌الملل، تهران، انتشارات سمت.
-  کاظمی، سید علی‌اصغر (1378)، دیپلماسی نوین در عصر دگرگونی در روابط بین‌المللی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-  گیتس، رابرت (1387)، راهبرد متوازن، برنامه‌ریزی مجدد پنتاگون برای عصری جدید، ترجمۀ بهناز اسدی کیا.
-  محمدی، مهدی (1394)، تأثیرسنجی نقش ظرفیت‌ها و قابلیت‌های فرهنگی مسلمانان انگلیس در عمق‌بخشی خارجی جمهوری اسلامی ایران، سال پنجم، ش 12.
-  مقام معظم رهبری (1381)، مجموعۀ سخنان فرماندۀ کل قوا، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
-  متقی، ابراهیم؛ پوستین‌چی، زهره (1395)، رهیافت‌ها و فرایندهای دیپلماسی دفاعی در راهبرد امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز تحقیقات راهبرد دفاعی.
-  مینایی حسین و همکاران (1393)، ارزیابی اثر فعالیت‌های مدیریت دانش بر دیپلماسی دفاعی، فصلنامۀ راهبردی، ش 70.
-  مورگنتا، هانس جی (1374)، سیاست میان ملت‌ها، ترجمۀ حمیرا مشیر­زاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
- Kemp, Jefri (2000), Irans security and power Washington: nicson senter for peace and freedom.
- Gates M, Roberts (2009 A Balanced Strategy: Reprogramming the Pentagon For a New Age. Foreign Affairs . Vol. 88. No. 1. Jan-Feb.
- MORGAN, Patrick, (1997), "The New Regionalism in Security Affairs", in D. A. Lake e P. M. Morgan (eds.), Regional Orders: Building Security in a New World. University Park, Pennsylvania State University Press.
-  A. Lake and P. M. Morgan (eds), Regional Orders: Building Security in a New World, University Park, PA: Pennsylvania State University Press, pp: 3 – 19.
- Shea, Timothy (2005), Transforming Military Diplomacy, Joint ForcesQuarterly, Issue Thirty-Eight.
- UK Ministry of Defense (Dec. 2000), Policy Paper, Paper no, 1: Defense Diplomacy, Director.
- Farahi, Faride (1995), “Security Considerations and Iranian Foreign Policy”, The Iranian Journal of International Affairs, Summer.