سناریوهای سیاست خارجی عراق در قبال جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی، سیاست‌گذاری عمومی، دانشکدۀ علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 نویسنده مسئول: گروه علوم سیاسی، اندیشۀ سیاسی، دانشکدۀ علوم سیاسی، استادیار و عضو هیئت علمی دانشکدۀ علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی‌، واحد تهران مرکزی‌، تهران، ایران

چکیده

برای درک رویکردهای یک کشور در چهارچوب سیاست خارجی وجود داده‌های مهمی نظیر کمیت و کیفیت حضور بازیگران خارجی، تکامل یا وجود نقایص در ساختار حقوقی‌‌ ـ حاکمیتی، طرز تفکر نخبگان سیاسی، نحوۀ قشربندی‌های اجتماعی و سیاسی، موقعیت ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیکی و ژئوکالچری ضروری است. درمورد سیاست خارجی عراق در قبال جمهوری اسلامی ایران نیز علاوه بر داده­های یاد شده­، موضوعاتی دیگر نظیر منازعات ارضی و مرزی با همسایگان، اشتیاق بیش از حد برای رهبری جهان عرب و ایفای «نقش بزرگ یا متناسب» در حل مسائل منطقه، تمایلات استراتژیک برای فعالیت ملموس در حوزۀ خلیج ‌فارس و رهایی از تنگنای ژئوپلیتیکی­، تأثیرگذار است. امریکایی‌ها پس از اشغال عراق در سال 2003­، تلاش بسیاری کرده­اند تا حلقه‌های تصمیم‌گیر در سیاست خارجی عراق را تحت­الشعاع خواسته­های خود قرار دهند، این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن عناصر قدرت نرم در عراق، توانایی بیشتری دارد که رفتارهایش در نظر دولت و جامعۀ عراق، مشروع­تر جلوه نماید. پژوهش پیش رو، تلاش دارد ضمن اشاره به

عنوان مقاله [English]

Iraqi foreign policy scenarios towards the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Toraj Afshon 1
  • Abdolhosain Allahkaram 2
1 PhD student in Political Science(Public Policy), Islamic Azad University, Tehran Branch Center
2 Faculty Member of the Faculty of Political Science Islamic Azad University, Tehran Branch Center
چکیده [English]

To understand a country's approaches to foreign policy, important data such as the quantity and quality of the presence of foreign actors, the evolution or existence of defects in the legal-governance structure, the thinking of political elites, social and political stratification, geopolitical, geoeconomic and geocultural position are essential.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foreign Policy
  • Modern Iraq
  • Islamic Republic of Iran
  • US
  • Arab Countries
-  احمدی، فرج ‌الله، قزوینی حائری، یاسر (1382)، فرایند تدوین قانون اساسی عراق، فصلنامۀ سیاست، ش 2.
-  افتخاری، اصغر (1386)، اصول­گرایی و شرایط متحول سیاست خارجی، با تأکید بر دیدگاه‌های امام خمینی (ره)، نشریۀ زمانه، ش 55.
-  افشون، تورج (پاییز1394­)، دین و علمانیت در ساختار حقوقی ـ حاکمیتی عراق، فصلنامۀ مطالعات راهبردی جهان اسلام، ش 68: 63 - 45.
-  الشرق الاوسط، سعود الفیصل: معرکۀ الارهاب فی العراق سیتوقف علیها مستقبل الاستقرار فی الشرق الاوسط­، 3 اکتوبر 2005، ش9806، قابل دستیابی در سایت:
https://archive.aawsat.com/details.asp?section=4&article=32639&issueno=9806#.XjVEch526yU
-  ایروانی، محمد جواد (1380)، درآمدی بر نظریۀ نهادی، تهران: سیاست به نقل از:
-  اسکات، ریچارد، سازمان‌ها: سیستم‌های عقلایی، طبیعی و باز، ترجمۀ حسن میرزایی اهرنجانی و فلورا سلطانی تیرانی، تهران: انتشارات دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، 202 ـ 201.
-  پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه (22 آبان 1386)، عراق جدید و توازن منطقه­ای (تاریخ مراجعه 25 آذر 1398)، قابل دستیابی در سایت:
-  خداداد حسینی، سید حمید، امیرمحترمی، شعبان الهی، قاضی نوری­، سید سپهر (بهار 1396)، تحلیل نهادی مداخلات دولتی در توسعۀ فناوری اطلاعات در سطح ملی، نشریۀ چشم‌انداز مدیریت دولتی، ش 29، بهار، 45 ـ 15.
چشم‌انداز روابط خارجی عراق و جمهوری اسلامی ایران، مصاحبۀ نگارنده با رضا میرابیان، کارشناس برجستۀ عراق، 15/5/1397.
-  خبرگزاری ایسنا، «موضع آیت ‌الله سیستانی دربارۀ انتخابات پیش رو در عراق» (تاریخ مراجعه 9 خرداد 1397)، قابل دستیابی در سایت:
-  خبرگزاری مهر، «نشنال اینترست: امریکا درکی از پیچیدگی‌های سیاسی عراق ندارد»، 31 اردیبهشت 1397، قابل دستیابی در سایت:
-  خوش­وقت، محمد حسین (1375) تجزیه­و­تحلیل تصمیم‌گیری در سیاست خارجی، تهران، وزارت امورخارجه­، چاپ اول.
-  رجایی، علیرضا (تابستان 1384)، تبیین مطلوب و کارآمد از سیاست خارجی در بستر نظام بین‌المللی، نشریۀ راهبرد یاس­، ش 14: 208 - 183.
-  زیاد العلی، علی (2018)، شیوۀ عمل سیاست خارجی عراق در حلقۀ روابط و تعاملات منطقه‌ای، مجموعه نشریات مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی بیان، (تاریخ مراجعه 9 آذر 1397)، قابل دستیابی در سایت­: 
-  سایت خبری فردانیوز (26/3/1395)، غافل­گیری مرسوم در امریکا، قابل دستیابی در:
Fordanews.com/fa/tag/1
-  سجادپور، سید محمد کاظم (زمستان 1383)، چهارچوب‌های مفهومی و پژوهشی برای مطالعۀ سیاست خارجی ایران، چ دوم­، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
-  سلیمانی، غلام­علی­، دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (پاییز و زمستان 1393)، ابعاد معنایی و نهادی تصمیم‌گیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، دو فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی «پژوهش سیاست نظری»، ش16: 100 - 72.
-  سید، محمود، فاطمه زارع (بهار 1395)، مناقشات مرزی عراق با همسایگان خود با تکیه بر جنگ دوم خلیج فارس، فصلنامۀمطالعاتروابطبین­الملل، سال نهم، ش­33:  21ـ 249.
-  سیف‌زاده، حسین (1376)، مبانی و مدل‌های تصمیم‌گیری در سیاست خارجی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی. 
-  صفوی، سیدحمزه (1387)،کالبدشکافی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چ 1، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
-  عبد الرزاق، صلاح (2020)، السید سیستانی و دوره فی العراق، الطبعه الاولی، بغداد: مرکز الهدی للدراسات الحوزویه.
-  غفاری­، هدی­، نظری، فاطمه (­1395)، بررسی و تبیین جایگاه شریعت در نظام حقوقی کشور عراق با تأکید بر نقش مرجعیت، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، دورۀ 64­، ش 3­، پاییز، قابل دستیابی در سایت:
-  فاضل حسن، حمید (دیسمبر 2014)، ازمات العبادی الکبری و ثلاثه الارخاء البراغماتی، مجلۀ حمورابی للدراسات، بغداد، العدد 12:39 - 24.
ـ‌ قانون اساسی عراق، قابل دستیابی در سایت‌های:
-  کاظمی، حجت (­بهار و تابستان 1392)، نهادگرایی به­عنوان الگویی برای تحلیل سیاسی، پژوهش سیاست نظری­، ش 27: 13 - 1.
-  کنین مونت، جان (2013)، ساختارها و نهادهای تصمیم‌گیر در حوزۀ سیاست خارجی عراق، ترجمۀ علی آذری، تاریخ انتشار: 23 مرداد 1397، مؤسسۀ اندیشه‌سازان نور، ش 9­. با تلخیص و تصرف (منبع اصلی:
Kinninmont, Jane (2013) “Iraq on the International Stage”, Chathamhouse Institute, PP. 70-77
-  ـ مقتدر، هوشنگ (1358)، مباحثی پیرامون سیاست بین‌الملل و سیاست خارجی، تهران، انتشارات دانشکدۀ علوم سیاسی و اجتماعی.
-  ـ مؤسسۀ آینده‌پژوهی جهان اسلام) 15 دی 1398­(،"شکست استراتژی امریکا در غرب آسیا: از دست دادن عراق و خلیج فارس، "بخش اول، آنتونی اچ . کوردسمن"­، قابل دستیابی در سایت:
http://www.iiwfs.com/islam-world/islam-world-notes-and-papers/1252
-  ـ ناظمی اشنی، امیر (29 آبان 1396)، مروری بر سناریوهای سیاست خارجی ترامپ در قبال ایران؛ آیندۀ ترامپ و ایران، قابل دستیابی در سایت مرکز بررسی­های استراتژیک ریاست‌جمهوری به آدرس:
http://www.css.ir/fa/content/112731
-  ـ نورمحمدی، مرتضی (تابستان 1396­)، تأثیر فدرالیسم بر منازعات قومی: مطالعۀ موردی عراق­، فصلنامۀ پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال ششم، ش 21: 196 - 175.
-  ـ هرسیج، حسین، سیدی، مریم (پاییز 1386)، نقش قدرت مدنی در سیاست خارجی، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، دورۀ 9، ش 22­: 202 - 173.
-  ـ هینبوش، ریموند الویشس، احتشامی، انوشیروان (زمستان 1382)، سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه، ترجمۀ علی گل‌محمدی، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.