تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر دگرگونی ماهیت گروه‌های تروریستی (با تأکید بر داعش و القاعده)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، کارکرد و ماهیت بسیاری از پدیده‌های سیاسی و اجتماعی معاصر را دستخوش دگرگونی کرده است. مطالعات و بررسی‌های انجام‌شده در زمینه شکل‌گیری و فعالیت گروه‌های تروریستی بیانگر این واقعیت است که پدیده تروریسم، هم ازنظر ماهیت و هم ازنظر کارکرد به‌صورت اساسی دگرگون شده است. امروزه، گروه‌های تروریستی چندملیتی بازیگرانی جدید در عرصه بین‌الملل محسوب می‌شوند و به‌خصوص بعد از 11 سپتامبر 2001 نقش پررنگ‌تری در مناسبات بین‌المللی پیدا کرده‌اند. اینکه چه عواملی در این ارتباط نقش مؤثر داشته‌اند همواره از موضوعات مورد علاقه اندیشمندان مختلف بوده است. در این پژوهش به بررسی این موضوع باتوجه‌به تأثیر شگرف فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی پرداخته خواهد شد. تأثیر رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل این دگرگونی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این پژوهش، ضمن تأکید بر گروه‌های افراط‌گرای داعش و القاعده این موضوع مورد مطالعه قرار می‌گیرد که چگونه رسانه‌های اجتماعی ماهیت گروه‌های تروریستی را در سه بُعد هویتی (از تک‌ملیتی به چندملیتی)، شکلی (از پنهان به آشکار) و ساختاری (از سلسه‌مراتبی به شبکه‌ای) تغییر داده‌اند. رویکرد این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و روش آن علّی است و گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of Social Media on the Transformation of the Nature of Terrorist Groups, Focusing on Daesh and Al-Qaeda

نویسنده [English]

  • Jalil Bayat
PhD candidate in international relations, Tarbiat Modarres University
چکیده [English]

New information and communication technologies have changed the functions and nature of many contemporary social and political phenomena. Investigations on the formation and activities of terrorist groups indicate that their functions and nature have fundamentally changed. At present, transnational terrorist groups are regarded as new actors in the international arena. After the event of September 11 attacks, their roles have become deeper. The question of what factors have played the most important roles in this regard, have attracted the attention of the scholars of international relations. Hence, this research is intended to investigate the influence of new information and communication technologies in changing the nature of terrorist groups. The role of social media, as a central factor in this transformation, seems to be very significant. Through studying Daesh and Al-Qaeda extremist groups, this research investigates how social media has affected the nature of terrorist groups in three aspects of changes including identity changes (from single nationality to multi-nationality), formal changes (from covert to overt), and structural changes (from hierarchical to network). This is a descriptive-analytical research following causal method whose data are collected through library method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • terrorism
  • terrorist groups
  • nature
  • social media
  • Daesh
-  آذرخش، سمیه و آذرخش، سپیده (1392)، شبکه‌های اجتماعی در محیط وب 2، تهران: انتشارات آتی‌نگر، چاپ اول.
-  افتاده، جواد  (1394)، رسانه‌های اجتماعی، تهران: انتشارات دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، چاپ اول.
-  خبرگزاری ایرنا  (1394)، وزیر کشور اسپانیا: افراد افراطی ازطریق اینترنت جذب گروه‌های تروریستی می‌شوند، خبرگزاری ایرنا، کد خبر: 81592751 (4631693)، 13/02/1394.
-  ساعی، منصور و افتاده، جواد (1392)، رسانه‌های اجتماعی و مشارکت اجتماعی، در: حسین، بهرامیان جهرمی، رسانه‌های اجتماعی ابعاد و ظرفیت‌ها، تهران: انتشارات دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، چاپ اول.
-  ضیایی پرور، حمید (1392)، پیشینه، پیدایش و چشم‌انداز رسانه‌های اجتماعی، در: حسین، بهرامیان جهرمی، رسانه‌های اجتماعی ابعاد و ظرفیت‌ها، تهران: انتشارات دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، چاپ اول.
-  عبداللهی، رضا؛ شورگشتی، حسن و اخوت‌پور، بابک (1391)، نقش رسانه‌های نوین در جنبش‌های اجتماعی (مطالعه موردی جنبش تسخیر وال استریت)، مطالعات فرهنگ و ارتباطات، سال 13، ش 18: 145 ـ 172.
-  فیرحی، داوود و ظهیری، صمد (1387)، تروریسم؛ تعریف، تاریخچه و رهیافت‌های موجود در تحلیل پدیده تروریسم، فصلنامه سیاست، دوره 38، ش 3: 145 ـ 165.
-  قاسمی، صبرا (1393)، با رسانه‌های داعش آشنا شوید، خبرگزاری خبرآنلاین، کد خبر 404081، 20 اسفند 1393.
-  قربانی، فهیمه (1390)، القاعده پس از مرگ اسامه بن‌لادن، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، 14/04/1390.
-  کانوِی، مائورا (1390)، بهره‌برداری تروریست‌ها از اینترنت و چالش‌های مدیریت فضای اطلاعات، در: جیمز، روزنا و دیگران، انقلاب اطلاعات، امنیت و فناوری‌های جدید، ترجمه  علی‌رضا طیب، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول.
-  کراهمان، الکه (1387)، تهدیدات و بازیگران جدید در امنیت بین‌الملل، ترجمه گروهی از مترجمین، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول.
-  گرشاسبی، رضا و کریمی ‌مله، علی (1394)، بررسی چرایی پیوستن جنگجویان خارجی به داعش، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، دوره 5، ش 1: 155 ـ 179.
-  گوهری مقدم، ابوذر (1390)، جهانی‌شدن و تروریسم جدید: ارائه مدلی مفهومی، دانش سیاسی، سال هفتم، شماره اولـ 206 ـ 177.
-  نای، جوزف اس. (1387)، قدرت در عصر اطلاعات؛ از واقع‌گرایی تا جهانی‌شدن، ترجمه سعید میرترابی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول.
-  ویلتز، پیتر  (1383)، بازیگران فراملی و سازمان‌های بین‌المللی در سیاست جهانی، در: جان، بلیس و استیو، اسمیت، جهانی‌شدن سیاست: روابط بین‌الملل در عصر نوین (زمینه تاریخی، نظریه‌ها، ساختارها و فرایندها)، ترجمه ابوالقاسم راه‌چمنی و دیگران، تهران: انتشارات ابرار معاصر، جلد اول، چاپ اول.