تحلیل عناصر قدرت نظامی در سیره علوی باتأکیدبر جنگ صفین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: استاد علوم سیاسی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

2 کارشناسی ارشد معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

چکیده

قدرت نظامی در تعیین امنیت ملی کشور و مقابله با تهدیدات بیگانگان، یکی از عوامل اساسی و تعیین‌کننده محسوب می شود. قرآن، روایات و سیره معصومین‌هم با تعابیر گوناگون به نقش برجسته این موضوع پرداخته‌اند. باتوجه‌به اینکه امیرالمؤمنین(ع) در دوران پنج‌ساله حکومت خویش با سه جنگ بزرگ روبه‌رو شدند، مشخص است که دیدگاه ویژه‌ای نسبت به مقوله قدرت نظامی داشته‌اند و بی‌تردید مطالعه دیدگاه‌های ایشان در حوزه مسائل نظامی از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین، سؤال اصلی مقاله حاضر آن است که عناصر قدرت نظامی که امیرالمؤمنین (ع) در جنگ صفین از آنها بهره بردند، چه بوده است؟ ‌هدف از این تحقیق نیز توسعه مطالعات بومی در حوزه نظامی و امنیتی از‌یک‌سو و کمک به مدیران این حوزه از‌سوی‌دیگر است. پژوهش حاضر‌ با‌ روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است و برای این منظور، ابتدا عناصر قدرت نظامی در دیدگاه‌های صاحب‌نظران و اندیشمندان بیان شده و درادامه، دیدگاه امیرالمؤمنین علیه‌السلام به‌عنوان رویکردی جامع و بومی ارائه شده است. نتایج، حکایت از آن دارد که امیرالمؤمنین (ع) با ترکیب عناصر مادی و غیرمادی قدرت نظامی به بهترین نحو ممکن به مدیریت عرصه جنگ پرداختند. عناصر مادی شامل ‌هزینه‌های دفاعی، تجهیزات، لجستیک و کمّیت نیروی نظامی بوده و عناصر غیرمادی نیز سازماندهی، بسیج نیروها، سیاست امنیتی و روحیه‌بخشی را دربر می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Elements of Military Power in Alavi's Sire with Emphasis on Sifain's War

نویسندگان [English]

  • asghar eftekhari 1
  • saeed rahnemood 2
1 Corresponding Author: Professor of Political Science, Imam Sadegh University
2 Master of Science in Islamic Science and Political Science, Imam Sadegh University
چکیده [English]

Military power in defining the national security of the country and dealing with the threats of foreigners is One of the key factors is considered. The Qur'an and the traditions have also embraced this theme with various interpretations. Since Imam Ali faced three great wars during his five-year rule, It is clear that he had a special view of the issue of military power. The main question of this article is that the elements of military power that Imam Ali used in the war of Sifain? The purpose of this research is to develop the native studies in the military and security field on the one hand And helping the managers of this field on the other. The present study was conducted using descriptive-analytical method. For this purpose, the elements of military power are firstly expressed in the views of scholars And then Imam Ali's view is presented as a comprehensive and indigenous approach. The results indicate that Imam Ali, with the combination of material and immaterial elements of military power managed the battlefield as best as possible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Power
  • Military Power
  • Imam Ali
  • Sire
  • Sifain War
- نهج‌البلاغه (1389) ترجمه محمد دشتی، چ 12، قم: انتشارات اشکذر.
- ابن‌ابی‌الدنیا، عبدالله‌بن‌محمد (2001م)، مقتل امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی طالب (ع)، دمشق: دارالبشایر.
- افتخاری، اصغر (1384)، استراتژی امنیتی دولت علوی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 29‌: 486-459.
‏- الزبیدی، محمدمرتضی (بی تا)، تاج‌العروس من جواهرالقاموس، جلد 9، بیروت: دار مکتبة الحیاة.
- بستانی، محمد (1380)، الاستراتجیة العسکریة عندالامام علی(ع)، ترجمه علی اکبری، بی‌جا: بی‌نا.
- بشیریه، حسین (1387)، انقلاب و بسیج سیاسی، چاپ‌ هفتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- بـلاذری، احمد‌ابن‌‌یحیی (بی‌تا)، فتوح‌البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران: نشر نقره.  
- بهزادی، حمید (1370)، اصول روابط بین‌الملل و سیاست خارجی، تهران: انتشارات دهخدا.
- بیلیس، جان؛ بوت، کن و گارنت، جان (1382)، استراتژی معاصر، ترجمه هوشمند میرفخرایی، تهران: وزارت خارجه.
- تلیس، اشلی؛ بایالی، جانیک؛ لین، کریستوفر و مک فرسون، ملیسا (1383)، سنجش قدرت ملی در عصر فراصنعتی، ترجمه ابرار معاصر، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
- تهامی، سید مـجتبی (1384)، امـنیت ملی (دکترین، سیاست‌های دفـاعی و امـنیتی)، تهران: بی‌نا.
- چگینی، حسن (1372)، نظام مدیریت استراتژیک دفاعی، تهران: نشر آجا.
- حاجی‌زاده، یدالله (1386)، سیره نظامی امیرالمؤمنین، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، راهنمایی حسین فلاح‌زاده، دانشگاه باقرالعلوم.      
- حافظ‌نیا، محمدرضا (1385)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
- حرعاملی، محمد‌بن‌حسن (1401ق)، تفصیل وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل ‌الشریعه، جلد9، تهران: مکتبه الاسلامیه.
- خزائی، ناصر (1379)، میزان تأثیر عوامل غیر فیزیکی بر توان رزم، تهران، دانشگاه امام حسین(ع).
- خوارزمی، موفق‌بن‌احمد (1411ق)، المناقب، ترجمه ابوالحسن حقیقی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- دودانگه، محمود (1381)، اصول و مبانی آماد و پشتیبانی، تهران: مرکز مطالعات آماد و پشتیبانی.
- دینوری، ابن‌قتیبه (1380)، الامامة و السیاسة، ترجمه ناصر طباطبایی، تهران: ققنوس.
راسل، برتراند (1361)، قدرت، ترجمه نجف دریابندری، تهران: انتشارات خوارزمی.
- رجبی، محمدحسین (1380)، بررسی لجستیک سپاه امیرالمومنین(ع)، فصلنامه مدیریت زنجیره تأمین، شماره7: 46-50.
- رجبی، محمدحسین (1388)، پشتیبانی نظامی در سپاه‌های صدر اسلام و سیر تحول و تطور آن، رشت: انتشارات گپ.
- رضائیان، علی (۱۳۸۶)، مبانی سازمان و مدیریت، تهران: انتشارات سمت.  
- ریچاردسون، اف. ام (1369)، روحیه جنگی، چ اول، ترجمه پیروز ایزدی، تهران: دانشگاه امام حسین (ع).
- زرقانی، سید‌هادی (1387)، مقدمه‌ای بر قدرت ملی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- سنجابی، علی‌رضا (1378)، استراتژی و قدرت نظامی، تهران: انتشارات پاژنگ.
- صنعانی، عبدالرزاق (1403ق)، المصنف، جلد 10، بیروت: المجلس العلمی.
- طبری، محمدبن‌جریر (1989م)، تاریخ الطبری، جلد4، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
- طوسی، محمدبن‌حسن (1401ق)، التهذیب فی شرح المقنعة للشیخ المفید، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
- عامری،‌ هوشنگ (1376)، روابط بین‌الملل، تهران: انتشارات آگاه.
- عاملی، جعفر مرتضی (1430ق)، الصحیح من سیره الامام علی(ع)، بیروت: المرکز الاسلامی للدراسات.
- عمید، حسن (1382)، فرهنگ عمید، تهران: انتشارات میلاد.
- عیسایی، حسین (1387)، طراحی و تبیین سیستم آماد و پشتیبانی، تهران: دانشگاه امام حسین(ع).
- قائدان، اصغر (1384)، بسیج امکانات و تجهیزات جنگی در عصر اسلامی، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، شماره 27: 5-26.
- قوام، سیدعبدالعلی (1389)، اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل، تهران: انتشارات سمت.
-کاظمی، بابک (1390)، مدیریت تدارکات و آماد و پشتیبانی، تهران: انتشارات فرمنش.
-کوفی، ابن‌اعثم (1372)، الفتوح، ترجمه مستوفی‌ هروی، تهران: انتشارات آموزش و انقلاب اسلامی.
- محمودی، محمدباقر (1376)، نهج‌السعادة فی مستدرک نهج‌البلاغه، جلد 11، تصحیح آل طالب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
- مدائنی، ابن‌ابی‌الحدید (1355)، شرح نهج‌البلاغه، لبنان: دارالاحیاء الکتب العربی.
- مرادیان، محسن (1387)، تحلیل و ارزیابی شاخص‌های قدرت نظامی، فصلنامه راهبرد دفاعی، شماره 23.
- مسعودی، علی (1374)، مروج‌الذهب و معادن الجوهر، جلد1، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- مصباحی مقدم، غلامرضا (1397)، فقه منابع مالی دولت اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
- مطهری، مرتضی (1389)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج ‏21، تهران: انتشارات صدرا.
- مقتدر،‌ هوشنگ (1370)، سیاست بین‌المللی و سیاست خارجی، دانشگاه تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
- مکارم شیرازی، ناصر (1389)، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، جلد 3، تهران: دار‌الکتب الاسلامیه.
- منتظری، حسینعلی (1411ق)، کتاب الزکاة، ج 1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- منقری، نصر‌بن‌مزاحم (1370)، پیکار صفین، ترجمه پرویز اتابکی، تهران: انتشارات آموزش و انقلاب اسلامی.
- نوروزی، محمدتقی (1385)، فرهنگ دفاعی امنیتی، تهران: انتشارات سنا.
- ویکلین، جان (1370)، مبانی دیپلماسی، ترجمه عبدالعلی قوام، تهران: انتشارات قومس.