امکان‌سنجی و شرایط اقامۀ دعوای جبران خسارات ناشی از اعتراضات داخلی علیه امریکا در دادگاه‌های ایران

عابدی, محمد; امینی, اعظم

امکان‌سنجی و شرایط اقامۀ دعوای جبران خسارات ناشی از اعتراضات داخلی علیه امریکا در دادگاه‌های ایران

نویسندگان

¹ استادیار حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

² استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

«قانون صلاحیت دادگستری جمهوری اسلامی ایران برای رسیدگی به دعاوی مدنی علیه دولتهای خارجی» مصوب 30/1/1392 این حق را به اشخاص حقیقی و حقوقی داده که، به استناد اصل اقدام متقابل، بتوانند برای مقابله و جلوگیری از نقض مقررات و موازین حقوق بین الملل از اقدامات دولتهای خارجی، که مصونیت قضایی دولت جمهوری اسلامی ایران یا مقامات رسمی آن را نقض می کنند، در دادگستری تهران دعوا اقامه نمایند. زیاندیدگان می‌توانند خسارات ناشی از هر گونه اقدام و فعالیت دولتهای بیگانه را که مغایر حقوق بین الملل است(بند الف ماده یک) و نیز خسارات ناشی از فعالیت اشخاص یا گروههای وحشت افکن که دولت خارجی آنها را تشویق یا از آنها حمایت می کند(بند ب ماده یک) مطالبه کنند. این دعاوی مطابق تشریفات قانون ایین دادرسی مدنی و سایر مقررات مربوط رسیدگی و حکم صادر و اجرا می شود. حال، با توجه به اینکه دولت امریکا با اصلاح قانون FASI مصوب 1996 مصونیت قضایی دولت ایران را نقض نموده ، مسأله اصلی آن است آیا به استناد قانون مذکور، دولت و اشخاص حقیقی یا حقوقی می‌-توانند، با توجه به تشویق و حمایت دولت امریکا از اعتراضات داخلی ایران، برای جبران خسارات خود علیه دولت امریکا در دادگاههای ایران دعوا اقامه کنند؟ به نظر می رسد اظهارات مقامات سیاسی و بیانیه های وزارت امورخارجه امریکا را نتوان مصداق فعل زیان بارِ توصیف شده در بند الف ماده یک این قانون تفسیر کرد؛ چون بند الف به فرضی نظر داشته که فعل زیان بار به نحومستقیم موجب خسارت شود، لیکن، بتوان بر مبنای بند ب ماده یک، که دولت خارجی، بدون هیچ گونه دخالت مستقیم در رکن مادی فعل زیان بار، وقوع آن را تشویق و حمایت می نماید، علیه ایالات متحده در دادگاههای ایران اقامه دعوا نموده و خسارت مطالبه کرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.25381857.1397.11.38.4.9

عنوان مقاله [English]

The Feasibility and Conditions of Claims for Recompensing the Damages in Civil Protests against America before Iranian Courts

نویسندگان [English]

mohammad abedi ¹
azam amini ²

¹ Assistant professor of private law at Firdausi University of Mashhad

² Assistant professor of international law, Firdausi University of Mashhad

مراجع

ـ اکبری، ‌سید محمد (1378). اصل عدم مداخله، پژوهش حقوق عمومی، سال اول، شماره 1: 221 ـ 274.

ـ امینی، اعظم و ابراهیم گل، علیرضا (1395). شیوه‌های حل‌وفصل اختلافات ایران و آمریکا ناشی از احکام صادره براساس قوانین مصونیت دو دولت در دادگاه‌های داخلی دو کشور، پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل، سال پنجم، شماره 1، پیاپی 9: 1 ـ 24.

ـ امینی، اعظم و ابک، صدیقه (1393). بررسی نظریات بازدارندگی و منفعت زدایی راجع به خسارت تنبیهی در دعاوی مسئولیت مدنی، دانشنامه حقوق اقتصادی، سال بیست و یکم، شماره 6: 77 ـ 113.

امینی، اعظم (1389). مفهوم مصونیت قضایی دولتها و استثناء نقض حقوق بشر، حقوق تطبیقی(نامه مفید)، سال پنجم، شماره 2: 119 ـ 138.

ـ بادینی، حسن (1384). فلسفه مسئولیت مدنی، جلد اول، شرکت سهامی انتشار.

ـ شافع، میرشهبیز؛ عبداللهی، محسن و زمانی، ق. (1389). مصونیت قضایی دولت در حقوق بین الملل، نشر ریاست جمهوری، معاونت پژوهش، تدوین و تنقیح قوانین و مقررات.

ـ قاسمی، ‌غلامعلی (2016). چالش‌های اصل عدم مداخله و جایگاه آن در حقوق بین الملل. آفاق امنیت، سال نهم، شماره 33: 143 ـ 172.

ـ کاتوزیان، ناصر (1387). الزامهای خارج از قرارداد، مسئولیت مدنی، جلد اول. چاپ هشتم. تهران: دانشگاه تهران.

ـ کاظمی محمود (1380). نظریه از دست دادن فرصت در مسئولیت مدنی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 53: 185 ـ 228.

ـ رمضان زاده، سوسن (1396). مسئولیت مدنی ناشی از شروع به خسارت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، استاد راهنما دکتر محمد عابدی.

ـ طهماسبی، علی (1393). مطالعه تطبیقی شرایط دعوای گروهی در حقوق آمریکا و کانادا؛ آموزه‌هایی برای حقوق ایران، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره 18، شماره 3: 153 ـ 177.

ـ یوسف زاده، احمد و باریکلو، علیرضا (1396). نقش دعاوی گروهی در حمایت از مصرف‌کننده، دانشنامه حقوق اقتصادی، سال بیست و چهارم، شماره 11: 1 ـ 24.

- A/RES/25/2625. 1970Declaration on Principles of International Law concerning Friendly Relations and Co-operation among States in accordance with the Charter of the United Nations - UN Documents: Gathering a body of global agreements Available from: http://www.un-documents.net/a25r2625.htm

- A/RES/36/103. 1981, Declaration on the Inadmissibility of Intervention and Interference in the Internal Affairs of States. Available from: http://www.un.org/documents/ga/res/36/a36r103.htm

- Bozorgmehr, Manson, Katrina. 2018, John Bolton support for Iranian opposition spooks Tehran | Financial Times. Available from: https://www.ft.com/content/c6ace172-33f2-11e8-a3ae-fd3fd4564aa6

- Cortellessa ERIC. 2018, US backs Iranian protests, blames country’s woes on support for terror groups | The Times of Israel [Internet]. 2018 [cited 2018 Aug 28]. Available from: https://www.timesofisrael.com/us-backs-iranian-protests-blames-countrys-woes-on-support-for-terror-groups/

- Dubin, RHYS , LUCE, DAN DE.2018, Bolton’s Ascent Gives Iranian Group a New Lease on Life – Foreign Policy. Available from: https://foreignpolicy.com/2018/04/30/bolton-iran-mek-terrorism-trump/

- Germany V. Italy. 2012, Jurisdictional Immunities Of The State (Germany V. Italy) Available from: http://www.icj-cij.org/files/case-related/143/143-20120203-JUD-01-00-EN.pdf

- ILC. 2001, Draft articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts Available from:

- http://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/commentaries/9_6_2001.pdf

- ILC. 2001, Draft articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts Available from:

- http://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/commentaries/9_6_2001.pdf

- Lillich. B.Richard, 1962, International Claims: their Adjudication by National Commissions, Syracuse University Press.

- Lillich B. Richard, 1985, Encyclopedia Public International Law. Vol. 8, North-Holland-Amsterdam. New York, Oxford

- Rudy Giuliani calls for Iran regime change at rally linked to extreme group | US news | The Guardian 2018, Available from: https://www.theguardian.com/us-news/2018/jun/30/rudy-giuliani-mek-iran-paris-rally

- Wilkerson Lawrence. Opinion 2018, I Helped Sell the False Choice of War Once. It’s Happening Again. - The New York Available from: https://www.nytimes.com/2018/02/05/opinion/trump-iran-war.html

- 28 U.S. Code § 1605A.1996, Terrorism exception to the jurisdictional immunity of a foreign state | US Law | LII / Legal Information Institute. Available from: https://www.law.cornell.edu/uscode/text/28/1605A