تحولات عادی کشورها هنگامی صبغه راهبردی مییابد که ارزشهای حیاتی بازیگران متحول شود؛ یعنی مؤلفههایی چون تمامیت ارضی، انسجام اجتماعی و رژیم سیاسی آنها از سوی نیروهای داخلی یا قدرت‌های خارجی یا هر دو دگرگون شود. بر این مبنا در واپسین روزهای سال 2013 موضوع کرکوک و آینده آن دوباره به بحثی پرمناقشه تبدیل شد و مجموعه‌ای از بازیگران داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی درباره سرشت بحران کرکوک و سرنوشت آن موضع‌گیری کردند. پس از خروج آمریکا از عراق در سال 2011، حدس غالب این بود که عراق با خلأ امنیتی مهمی مواجه خواهد شد و نگاهها به منطق بازیگران در شکل‌دهی به آینده حیات سیاسی عراق دوخته شده بود. اکنون با فرض اینکه موضوع کرکوک کانون تراکم منافع هویتی ـ اقتصادی بازیگران داخلی و منطقه‌ای است، این پرسش مطرح است که بحثهای مناقشه‌انگیز و مسأله‌آفرین در کرکوک کداماند و بازیگران کلیدی چه برداشت و موضعی در برابر این موضوعات دارند؟ نویسندگان این مقاله با بررسی اسناد علمی تولیدشده در باب ریشه‌های بحران کرکوک و مقایسه یافته‌های محققان این حوزه به این فرضیه قابل تأیید رسیده‌اند که طولانی شدن بحران کرکوک به ارزش موضوع مورد مناقشه بستگی دارد و ارزش اقتصادی ـ هویتی کرکوک به حدی است که طرف‌های درگیر حاضر و قادر به اغماض و مصالحه نیستند. دیگر اینکه برخلاف دهه‌های پیشین و در پناه گفتمان‌های مهمی چون حقوق بشر و نفی تبعیض، حتی ضعیف‌ترین اقلیت‌ها هم خود را قادر به بقا و انتخاب سبک زندگی میدانند. در نهایت باید به منافع و علایق متعارض قدرت‌های متعددی اشاره کرد که برد دیگری را باخت خود می‌پندارند و به تداوم بحران کنونی اشاره می‌کنند. همچنین افزایش تدریجی قدرت حکومت مرکزی (بغداد) و رشد خودباوری در اقلیم کردستان مؤلفۀ جدیدی است که افق‌های پیش روی کرکوک را تیره و تار کرده است.
)