قلمروگستری ترکیه در قفقاز‌جنوبی و تأثیر آن بر امنیت‌ملی جمهوری‌اسلامی‌ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه علوم تحقیقات تهران

2 استادیار جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه علوم تحقیقات، تهران، ایران

3 استادیار جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، تهران، ایران

4 استادیار جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه آزاد واحد ساوه، ساوه، ایران

چکیده

منطقه ی قفقاز با تشکیل دولت‌ها و کشورهای تازه استقلال‌یافته، فرصت‌ها و تهدیدهای جدیدی در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی برای کشورهای دیگر - به ویژه کشورهای همسایه- فراهم کرده است. در نتیجه، قدرت‌های منطقه‌ای مانند ترکیه و ایران سعی در افزایش نفوذ خود در این منطقه دارند. لذا پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با مراجعه به اسناد و منابع کتابخانه ای موجود به دنبال پاسخگویی به این سوالات که اهداف و علایق کشور ترکیه در منطقه قفقاز جنوبی چه می باشند وبر گرفته از این اهداف و علایق قلمرو گستری ترکیه در این منطقه چه تاثیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت، انجام شد. نتایج پزوهش نشان داد قلمرو گستری کشور ترکیه همانطور که به تفکیک در یافته های پزوهش مورد بررسی قرار می توانند امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را متاثر کرده و هزینه زا باشند. وجود علائق متضاد و رقابتی بین ایران و ترکیه در حوزه قفقاز و تمرکز ترکیه بر این منطقه به عنوان حیات خلوت خود باعث رقابت با جمهوری اسلامی ایران شده و این امر، موفقیت منطقه ای ایران را با چالش روبرو ساخته است و به نظر می رسد جمهوری اسلامی ایران برای تامین اهداف امنیت ملی خود در منطقه قفقاز جنوبی باید با استفاده از راهبردهای مناسب، مانع از استیلای ژئوپلیتیکی ترکیه گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Turkey's territorial expansion in the South Caucasus and its effect on the national security of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • mahdi elmi 1
  • Rebaz Ghorbaninejad 2
  • mohamad akhbari 3
  • azam yosefi 4
1 Doctoral student of Political Geography, Tehran University of Research Sciences
2 Assistant Professor of Political Geography, Faculty of Geography, University of Research Sciences, Tehran, Iran
3 Assistant Professor of Political Geography, Faculty of Geography, Tehran Central Azad University, Tehran, Iran
4 Assistant Professor of Political Geography, Faculty of Geography, Azad University, Saveh Branch, Saveh, Iran
چکیده [English]

With the formation of newly independent states and countries, the Caucasus region has provided new opportunities and threats in economic, political and cultural fields for other countries - especially neighboring countries. As a result, regional powers such as Turkey and Iran are trying to increase their influence in this region. Therefore, the present research is descriptive-analytical and by referring to the available library documents and resources, seeking to answer these questions, what are the goals and interests of Turkey in the South Caucasus region, and based on these goals and interests of expanding Turkey's territory in this region. What effect will it have on the national security of the Islamic Republic of Iran? The results of his research showed that the expansion of the territory of Turkey, as analyzed separately in the findings of his research, could affect the national security of the Islamic Republic of Iran and be costly. The existence of conflicting and competitive interests between Iran and Turkey in the Caucasus region and Turkey's focus on this region as its private life has caused competition with the Islamic Republic of Iran and this has made Iran's regional success a challenge and it seems that the republic In order to achieve its national security goals in the South Caucasus region, Islamic Iran must prevent the geopolitical conquest of Turkey by using appropriate strategies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • National security
  • Türkiye
  • Islamic Republic of Iran
  • South Caucasus
  • territorial expansion
ارکان، مائده. اطهری، اسدا... ( 1398). قدرت‌های منطقه‌ای و آینده جهان اسلام. فصلنامه مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام. 1(1). پاییز.
اطهری، سیداسدا.... پیروزفر، مهدی (1394). وضعیت مطالعات ترکیه شناسی در دانشگاه های ایران؛ مطالعه موردی: دانشگاه های امام صادق(ع). ، تهران، علامه طباطبایی و شهید بهشتی. دوفصلنامه علمی- پژوهشی دانش سیاسی. 11(2). پیاپی 22. پاییز و زمستان.
افضلی، رسول. بدیعی ازنداهی، مرجان. ذکی، یاشار. کیانی، وحید(1393). قلمرو سازی گفتمانی در ژئوپلیتیک. فصلنامه علمی پژوهشی سیاست جهانی. 3(4). زمستان.
امیراحمدیان،بهرام(1388). بررسی علل و پیامدهای حضور ایالات متحده در قفقاز. فصلنامه ژئوپلیتیک. 5(2). پاییز.
آجورلو، محمدجعفر. صفوی، سیدیحیی. کفاش جمشید، محمدرضا(1396). افزایش قدرت منطقه‌ای ترکیه و پیامدهای امنیتی آن بر منافع ملی ایران در شرق مدیترانه در مقطع طزمانی 2002 تا 2014م. فصلنامه ژئوپلتیک. 13(2). تابستان.
ابوالحمد، عبدالحمید(1384). مبانی سیاست. چاپ دهم. جلد اول.  تهران، انتشارات توس.
اشرف، احمد (1383). «بحران هویت ملی و قومی در ایران»، مندرج در: ایران: هویت، ملیت، قومیت، به کوشش حمید احمدی، تهران: انتشارات موسسه  تحقیقات و توسعه  علوم انسانی.
بنی سلیم، محمد(1387). جلوه‌های پیوستگی در تمدن و فرهنگ ایران. فصلنامه تخصصی فقه و تاریخ تمدن. 4(15). بهار.
بنی هاشم، م. ق(1388). چشم‌انداز توازن قدرت در قفقاز در پرتو تحول در روابط ترکیه- ارمنستان، نشریه مطالعات راهبردی، 12(4).
بلاکسل، مارک(1389). جغرافیای سیاسی. ترجمه محمدرضا حافظ نیا، عطااله عبدی،حسین ربیعی و عباس احمدی، تهران: نشر انتخاب.
بوزان، ب. ویور. ا.(1388). مناطق و قدرت ها، ترجمه رحمان قهرمان پور، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پوراحمدی میبدی، حسین. پدین، محمد(1398). عوامل تأثیر گذار بر روابط ج.ا.ایران و ج.آذربایجان از سال 1992 تا 2016. فصلنامه علمی رهیافت های سیاسی و بین المللی. 11(3). شماره ی پیاپی 61. بهار.
ثریا، جمشید(1389). همگرایی منطقه‌ای قفقاز جنوبی: موانع و چالش ها از منظر جمهوری اسلامی. فصلنامه علمی  پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین الملل.3(12).
ثمودی پیله رود، علیرضا و اکبری، محمد (1391)، «پوتین؛ تغییر یا تداوم سیاست خارجی روسیه در دوره جدید»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 77.
جانسیز، ا. صالحیان، ت.(1393).  نگاه نو به رقابت ایران و ترکیه در کسب قدرت منطقه‌ای، پژوهش‌های روابط بین‌الملل، 19(1).
جعفری ولدانی، اصغر. صفوی همامی، سیدیجیی. حکیم، حمید(1394). تغییرات ژئوپلیتیکی قفقاز و تأثیر عوامل ثابت ژئوپلیتیکی حاصل از آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه آفاق امنیت. 8(28). پاییز. لینک سایت: https://ps.ihu.ac.ir/article_200500.html.
جباری، ولی(1389). شیعیان گرجستان. شماره 6. تیرماه. قابل دسترس در سایت:  hawzah.net
جعفری دلدانی، اصغر(1388). چالش‌ها و منازعات در خاورمیانه. چاپ اول. تهران: انتشارات مطالعات راهبردی
حافظ نیا.م.ر. احمدی‌پور، ز. بدیعی، م.(1378). تحلیل مبانی جغرافیایی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران (پروژه تحقیقی)، فصل اول، مبانی نظری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
حافظ نیا، م.ر. (1389). قدرت و منافع ملی( مبانی، مفاهیم و روش‌های سنجش). چاپ دوم. تهران: نشر انتخاب.
حافظ نیا، م.ر. (1390). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. چاپ سوم. تهران: انتشارات پژوهشکده‌ی امیرکبیر.
درج، حمید، 1402، سیاست خارجی ترکیه در قفقاز جنوبی و تأثیر آن بر قلمروی نفوذ این کشور در
منطقه (ف فصلن2022-1991)، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، انتشار انلاین.
رضایی، محسن ( 1384). ایران منطقه‌ای. چاپ دوم. تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
زارع، محمد (1388). علل اسلام گرایی در ترکیه. تهران: انتشارات مؤسسه‌ی اندیشه سازان نور
گودرزی، مهناز، معبودی نژاد، فرشته، 1395، در مقاله خود با موضوع قدرت نرم ترکیه در آسیای مرکزیو قفقازجنوبی، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 93.
کولایی، الهه، گودرزی، مهناز، (1394)، تأثیر تحولات روابط ارمنستان و ترکیه بر روابط ارمنستان و ایران، فصلنامه زئوپلیتیک، سال یازدهم، شماره 1.
شریفی طراز کوهی، حسین، جعفرزاده، منصور، جعفرزاده، منصور. (1394). مناسبات سیاسی، امنیتی ایران و ترکیه در راستای تبدیل شدن به قدرت منطقه‌ای. مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، 12(71).
محمود اوغلی، رضا، ابراهیمی، مرتضی، فتاحی اردکانی، حسین، (1401) جنگ دوم قره باغ (2020)، علل، زمینه‌ها و پیامدها، نشریه علمی سیاست دفاعی، سال 31، شماره 119.Dor: 20.1001.1.10255087.1401.31.2.3.2
مسیبی، مهدی، مصدق، مسعود، منیری، کامل،(1401)، تأثیر سیاست‌های منطقه‌ای ترکیه بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران (سال‌های 201س5 الی 2020)، فصلنامه مطالعات جنگ، دوره 4، شماره 15.
منابع انگلیسی
Abbasov, Shahin (12. Jan.2004) "Azerbaijan Mulls Stronger US Ties", Eurasia Insight, www. eurasianet. Org.
Alison, Graham and Buskirk, Emily Van (March.19.2001) “U. S. Foreign Policy on Caspian Energy Development and Exports”, Boston, Harvard University, Caspian Studies Program.
Azerbaijan, Turkish Policy", Available at: http://www.turkishpolicy.com. (accessed on: 15 May. 2011). 2.Dadak, CasimirP 96.
Baban, Inessa and Shiriyev, Zaur (2010), "The South Caucasus Strategy and
Balakishi, Samir(2016), Eurasian Economic Union: Russia’s New Foreign Policy in the South Caucasus, Maastricht Scholl of Management.
BBC Monitoring Middle East( 2009).
Buzan.Bary(1985). People states and fear: the National security problem in international relation : Karverter wheatsheat 1985, p.20.
Chivers , Celvin(2006).Violence Flares in Russia s Caucasus, International Herald Tribune, 48.
Chkoidze, Archil (2014). Rossiya ne Ispol'zuet Potentsial Svoikh Storonnikov,Kotorye est' v Gruzii. NewsGeorgia,
Dietzen, Mark (2012), "Yes, You can Say ‘Genocide,’ Mr. President", Yale Journal of International Affairs, 16 March.
Flint, C. Introduction to Geopolitics. Obingdon: Routledge.2006.
Flint, Colin. , Introduction to Geopolitics, First published. London and New York: Routledge.p55. 2006.
Hafeznia, Mohammad Reza, Principles and concepts of geopolitics, Mashhad: Papoli Publication [In Persian]. p120. 2006.
Hallinan, Hallinan, Conn (2009), "Blood and Oil in Central Asia", Foreign Policy, Available at:http://www.ips-dc.org/articles, (accessed on, 19 Jan. 2011).
Jackson, David (2011), "Obama Treads Carefully between Armenia and Turkey", USA Today, 25 April.
Jenkins, Gareth, (2010), “On the Edge – The AKP shifts Turkey’s Political Compass”, Jane’s Intellignce Review, vol.2, no.15 August.
Kalicki, Jan H (Jan/Feb.2000)”Caspian Energy at the Crossroads”, Foreign Affairs, Vol. 7, No. 1.
Kaya, M.K, (2009), “The Eastern Dimension in Turkish Foreign Policy Grows” , Turkish Analyst, VOL.2, NO. 18.
Konstantin Golub (2015), Russia and Energy Security in the South Caucasus
Koolaee,Elaheh And Hafezian,Mohammad Hossien. )2010(. The Islamic
Landau, Jacob (2009), »Pan-Islam«, in: The Encyclopedia of the New World of Islam, Vol. 2, Edited by John Esposito, Translated by Hassan Taremi and Mohammad Dashti, Tehran: Reference Book Publications. P22.
O'Loughlin, James Vincent (1994), Dictionary of Geopolitics, First Published. United States of America: Greenwood Publishing Group.p 89. 1994.
Onis, Ziya & Suhnas Yilmas, (2009), “Activism in Turkey during the AKP Era”, Turkish Studies, VoL. 10, No.1, March.
Republic of Iran and the South Caucasus Republics. IranianStudies,volume 43,Number 3,pp1-19.
Sander Sander, Aaro G. (2006), "US-Russian Energy Security in the Caucasus:
Sardashti, Fahimeh, and Hamid Ahmadi. )2016(. "The Surrounding Regions of Iran and the Regionalism in Foreign Policy of Islamic Republic of Iran." J.Pol.&L. 9,pp 1-13.