عوامل مؤثر بر اتحاد استراتژیک جمهوری اسلامی ایران و سوریه در دهه 1980

باقری, محسن; بصیری, محمد علی; یزدانی, عنایت الله

عوامل مؤثر بر اتحاد استراتژیک جمهوری اسلامی ایران و سوریه در دهه 1980

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش آموخته دکترای روابط بین‌الملل از دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

² دانشیار روابط بین‌الملل، گروه علوم سیاسی، دانشکده اقتصاد و علوم اداری دانشگاه اصفهان. اصفهان، ایران

³ استاد روابط بین‌الملل، گروه علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان ، ایران

چکیده

اتحاد ایران و سوریه از جمله اتحادهای مهم، نادر و طولانی‌مدت در طی چندین دهه‌ی گذشته در سطح سیاست و امنیت خاورمیانه بوده است. این اتحاد که یکی از تأثیرات بیرونی پیروزی انقلاب اسلامی و ناشی از تغییر در ماهیت اتحادها و صف‌بندی‌های موجود منطقه‌ای بوده و در ابتدای دهه‌ی 1980 ایجاد گردید، علی‌رغم بسیاری از تحلیل‌ها نه تنها در کوتاه مدت فرونپاشید؛ بلکه توانست تقویت و تداوم یابد و تنها به سوریه و ایران محدود نشود، بلکه ابعاد وسیع منطقه‌ای در لبنان، فلسطین و حتی فراتر از آن پیدا نمود و در نهایت به تشکیل محور مقاومت انجامید. از این رو پرسش اصلی این مقاله عبارت است از اینکه: چه عوامل و مؤلفه‌هایی در شکل‌گیری و تقویت اتحاد ایران و سوریه طی دهه‌ی 1980 تأثیرگذار بوده‌اند؟ فرضیه مقاله آن است که: زمینه‌ها و بسترهای مادی و معنایی ایجاد کننده الگوی دوستی و همکاری و تعامل نزدیک امنیتی بین ایران و سوریه به شکل‌گیری و تقویت اتحاد آنها و مقابله با تهدیدات مشترک و تأمین منافع مشترک در دهه‌ی 1980 گردید. بررسی مسأله با کمک نظریه مجموعه امنیتی منظقه‌ای، و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی نشان دهنده‌ی آن است که مهم‌ترین ملاحظات امنیتی (مادی و معنایی) و مؤلفه‌های شکل‌دهنده و تقویت کننده اتحاد بین ایران و سوریه عبارت بوده‌اند از: وجود بسترها و زمینه‌های هویتی و ایدئولوژیک و استراتژیک مشترک و منافع و تهدیدات مشترک ناشی از آن در سطح منطقه‌ای؛ ادراک مشترک از تهدید رژیم صهیونیستی در منطقه؛ وجود ایدئولوژی‌های تجدیدنظرطلب، و اشتراکات ایدئولوژیک در ضدیت با آمریکا و منازعه با رژیم صهیونیستی؛ مقابله ایران و سوریه با تهدیدات امنیتی از سوی عراق و مقابله با برتری‌طلبی آن؛ حمایت سوریه از ایران در طول جنگ عراق علیه ایران؛ نقش اشتراکات مذهبی- ایدئولوژیک؛ تلاش دو کشور ایران و سوریه برای کسب مشروعیت مذهبی در سطح خارجی، و تأمین منافع ایران و سوریه در قالب اتحاد، در جهان عرب، به ویژه لبنان.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.25381857.1403.17.62.4.9

عنوان مقاله [English]

Factors Affecting Syria and the Islamic Republic of Iran's Strategic Alliance in the 1980s

نویسندگان [English]

Mohsen Bagheri ¹
Mohammad Ali Basiri ²
Enayatollah Yazdani ³

¹ Corresponding Author: PhD student in International Relations from Isfahan University, Isfahan, Iran

² Associate Professor of International Relations, Political Science Department, Isfahan University, Isfahan, Iran

³ Professor of International Relations, Political Science Department, Isfahan University, Isfahan, Iran

چکیده [English]

One of the most significant, uncommon, and enduring alliances in Middle Eastern politics and security over the last few decades has been that between Iran and Syria. This alliance, which was formed at the beginning of the 1980s and was one of the external effects of the Islamic Revolution's victory, was brought about by changes to other regional alliances and alignments. Despite numerous analyses, it did not collapse quickly; rather, it was strengthened and extended, not only to Syria and Iran but also to Lebanon, Palestine, and other areas of the region, ultimately leading to the formation of the Resistance Axis. This paper aims to address this question: What factors and components influenced the formation and strengthening of the Iranian-Syrian alliance in the 1980s? The paper's hypothesis is that the material and semantic contexts that created the model of friendship and cooperation, as well as close security interaction between Iran and Syria, formed and strengthened their alliance in the 1980s, countering common threats and securing common interests. Examining the issue with the use of regional security complex theory, the analytical-descriptive method, and library and internet sources shows that the most important security considerations (physical and semantic) and the components that shaped and strengthened the alliance between Iran and Syria have consisted of: the existence of common identity, ideological and strategic platforms and fields, and common interests and threats resulting from it at the regional level. As for the regional security complex theory, the analytical-descriptive method, and library and internet sources indicates that the most important security considerations (physical and semantic) and the components that shaped and strengthened the alliance between Iran and Syria have consisted of: the existence of common identity, ideological and strategic platforms and fields, and common interests and threats resulting from it at the regional level, Common perception of the Zionist regime's threat in the region, the existence of revisionist ideologies, and ideological commonalities in opposition to America and conflict with the Zionist regime, Iran and Syria's confrontation with security threat from Iraq and confronting its supremacy, Syria's support of Iran during Iraq's war, the role of ideological religious communities, the efforts of the two countries of Iran and Syria to gain religious legitimacy at the external levels, and to secure the interests of Iran and Syria in the form of unity in the Arab world.

کلیدواژه‌ها [English]

Iran
Syria
Strategic alliance
Threat
Identity
Patterns of Friendship and Enmity
and Security

مراجع

منابع فارسی:

امامی، محمدعلی (1374). بررسی روابط سیاسی سوریه و عراق در دهه 1980. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.

پارسادوست، منوچهر (1369). نقش عراق در شروع جنگ، همراه با بررسی تاریخی عراق و اندیشه‌های حزب بعث، تهران: شرکت سهامی انتشار.

دکمجیان، هرایر (1372). جنبش‌های اسلامی در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، تهران: انتشارات کیهان.

سازمند، بهاره و جوکار، مهدی (1395). «ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪای، ﭘﻮﯾﺶﻫﺎ و اﻟﮕﻮﻫﺎی رواﺑﻂ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺣﻮزه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دوازدهم، شماره 2.

سلطانی‌نژاد، احمد (1392). سیاست خارجی سوریه در جنگ ایران و عراق. تهران: انتشارات صفحه جدید.

سید اصغر باقری نژاد، سداصغر و بهزاد قاسمی، بهزاد (1400)، «نقش تفکر انقلاب اسلامی و محور مقاومت در قبال سوریه بر اساس نظریه استفان والت»، فصلنامه مدیریت و پژوهش های دفاعی، دوره 20، شماره 91.

طلوعی، هادی و حق‎شناس محمدجواد، (1400)، «تحلیل روابط جمهوری اسلامی ایران و سوریه در پرتو نظام موازنه قوا در خاورمیانه»، فصلنامه دانش سیاسی، سال هفدهم، شماره 1.

عظیم‌زاده، جعفر، اصلی‌زاده و بهرام، اسماعیل‌زاده، علی (1399). «کنشگری حزب الله لبنان در بحران سوریه و تغییرات در تاکتیک های رزمی حزب‌الله»، دوفصلنامه مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر، دوره 2، شماره 2.

فکت، ال‌ریچ (1388). «اردن، سوریه، لبنان»، در: زیگرید فتح. آمریکاستیزی در جهان اسلام. ترجمه سعید کلاهی و احمد تقی‌زاده، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

فولر، گراهام (1373). قبله‌ی عالم: ژئوپلیلتیک ایران. ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.

محمدی، منوچهر (1387). بازتاب جهانی انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

نادری، حجت، امیری، علی و شاهین، مهدی (1402)، «تبیین ژئوپلیتیک موضع‌گیری سوریه در جنگ عراق با ایران»، فصلنامه پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل، دوره 11، شماره 2.

نوروزی‏فرد، علیرضا، حافظ‌نیا، محمدرضا و قربانی‌نژاد ریباز (1401). «بررسی آینده روابط ایران و سوریه و تأثیر آن بر ژئوپلیتیک منطقه‌ای»، فصلنامه آمایش سیاسی فضا، دوره سوم، شماره 9.

نوروزی‌فرد، علی‌رضا، حافظ‌نیا، محمدرضا و قربانی‌نژاد، ریباز (1399)، بررسی آینده روابط ایران و سوریه و تأثیر آن بر ژئوپلیتیک منطقه‌ای، فصلنامه آمایش سیاسی فضا، دوره 3، شماره 1.

هیرو، دیلیپ (1391). طولانی‌ترین جنگ: رویارویی نظامی ایران و عراق. ترجمه علیرضا فرشچی، رضا فریدزاده و سعید کافی، تهران: نشر مرز و بوم.

رسولی ثانی آبادی، الهام (1393). «ماهیت اتحادها در خاورمیانه؛ قدرت یا هویت؟»، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 17، شماره 65.

منابع انگلیسی:

Amable, Dennis Senam (2022). “Theorizing the Emergence of Security Regions: An Adaptation for the Regional Security Complex Theory”, Global Studies Quarterly, Volume 2, Issue 4.

Barnett, Michael N. & Levy Jack S. (1991). “Domestic sources of alliances and alignments: the case of Egypt, 1962–73”. International Organization, Volume 45, Issue 03.

Bartell, Dawn L. & Gray, David H. (2012). “Conflict in Syria and the Opportunity to Reduce Iran’s Regional Influence and Iran’s Threat to the International Community”. Global Security Studies, Volume 3, Issue 4.

Buzan Barry and Ole )2003(. Regions and Powers: The Structure of International Security, Cambridge: Cambridge University Press.

Byman Daniel l. (July 19, 2006). “Syria and Iran: What's Behind the Enduring Alliance?”, Brookings Institution, Retrieved September 12, 2023, from https://www.brookings.edu/articles/syria-and-iran-whats-behind-the-enduring-alliance/

Carter, Jimmy (n.d.). “Camp David Accords”. Encyclopædia Britannica. Retrieved September 8, 2016, from https://www.britannica.com/event/Camp-David-Accords

Cruden, Michaela (2011). Regional Security Complex Theory: Southeast Asia and the South Pacific, [Master's thesis, The University of Waikato], New Zealand, Retrieved September 10, 2023, from https://researchcommons.waikato.ac.nz/bitstream/handle/10289/6046/thesis.pdf?isAllowed=y&sequence=4

Drysdale, Alasda (1992).” Syria and Iraq -The Geopathology of a Relationship”. GeoJournal , Volume 28, N0 3.

Ehteshami, Anoushiravan & Hinnebusch, Raymond A. (2002). Syria and Iran: Middle Powers in a Penetrated Regional System. London: Routledge.

Gogoi, Aparajita (1997). Foreign policy of Syria under president Assad, 1970-1990. Doctoral dissertation, Jawaharlal Nehru University, Retrieved September 3, 2016, from http://shodhganga.inflibnet.ac.in/handle/10603/17356

Goodarzi, Jubin (2006). Syria and Iran: Diplomatic Alliance and Power Politics in the Middle East, London: Tauris Academic Studies.

Goodarzi, Jubin M. (2013). “Syria and Iran: Alliance Cooperation in a Changing Regional Environment”. Middle Eastern Studies Volume 4, No 2.

Grabowski, Wojciech (2020). “Application of the regional security complex theory for security analysis in the persian gulf”, Athenaeum Polskie Studia Politologiczne, 68(4). Retrieved September 10, 2023, from https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_15804_athena_2020_68_02/c/17-bf35dbf5-1dad-479c-80c9-d0b4ddd40665.pdf.pdf

Griffiths Martin and O’callaghan Terry (2002), International Relations: The Key Concepts, New York, Routledge.

Hirschfeld, Yair (2014). “The odd couple: Ba'athist Syria and Khomeinrs Iran”. In Moshe, Ma‘Oz & Avner, Yaniv (Eds.). Syria under Assad: Domestic Constraints and Regional Risks. London: Routledge.

Ibrahim, Nader & Nasur, Bani (2014). “Syria-Iran Relations (2000-2014)”. International Journal of Humanities and Social Science, Volume 4, No. 12.

Khan, Akbar and Zhaoying, Han (2020). “Iran-Hezbollah Alliance Reconsidered: What Contributes to the Survival of State-Proxy Alliance?”, Journal of Asian Security and International Affairs, Volume 7, No. 1.

Loft, Philip (2023). “ Iran's influence in the Middle East”, Commons Library research briefing, No 9702, Retrieved April 22, 2023, from https://researchbriefings.files.parliament.uk/documents/CBP-9504/CBP-9504.pdf

Ospina, Mariano V. and Gray, David H. (2014). “Syria, Iran, and Hizballah: A Strategic Alliance”. Global Security Studies, Volume 5, Issue 1.

Sadjadpour , Karim (June 9,2014), “Iran: Syria’s Lone Regional Ally, Carnegie Endowment for International Peace, Retrieved September 9, 2023, from https://carnegieendowment.org/2014/06/09/iran-syria-s-lone-regional-ally-pub-55834,

Snyder, Glenn H. (1990). “Alliance Theory: A Neorealist First Cut”. Journal of International Affairs, Volume 44, No. 1.

Takeyh, Ray (2009). Guardians of the Revolution: Iran and the World in the Age of the Ayatollahs. New York: Oxford University Press.

Walt, Stephen M. (1989). “Alliances in Theory and Practice: What Lies Ahead?”. Journal of International Affairs, Volume 43, No. 1.

Walt, Stephen M. (2009). “Alliances in a Unipolar World”. World Politics, Volume 61, No. 1.

Wilkins, Thomas Stow (2006). “Analysing coalition warfare from an intra-alliance politics perspective: The Normandy Campaign 1944”. Journal of Strategic Studies, Volume 29, Issue 6.