واکاوی نقش شبکه‌های اجتماعی در شکل‌گیری آشوب‌های اجتماعی آبان 1398 در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مدیریت بحران دانشگاه جامع امام حسین(ع)

2 دانشگاه جامع امام حسین (ع)، دانشکده پیامبر اعظم(ص).

3 دکترای علوم سیاسی. دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

نفوذ و رسوخ گسترده فضای مجازی و ابزارهای اینترنتی، سبک زندگی پویا و متحرکی در زیستمان انسان‌های مدرن ایجاد کرد. به‌تبع این تحولات، سطوح و ابعاد مختلف حکمرانی ـ سیاسی اجتماعی دولت‌ها، شبکه‌سازی ارتباطات و تعاملات شهروندان به نحو محسوس و پنهانی تحت تأثیر قرار گرفت. این امر فرصت و تهدیداتی پیشروی دولت‌ها، شهروندان، اقشار، طبقات و روابط متقابل فی‌مابین ایجاد کرده است.
وقوع انقلاب اسلامی در ایران، بسترساز و استمرار نبرد فرهنگی، ایدئولوژیک، تمدنی و الگوی حکمرانی با نظام سلطه در سطح دنیا گردید. در راستای مقابله بااقتدار، پیشرفت و قدرت نرم جمهوری اسلامی، به‌صورت زنجیرهوار، ابزارها و تاکتیک‌های مختلفی برای بی‌ثبات‌سازی سیاسی ـ اجتماعی و اقتصادی ایران، در دستور کار اتاق فکر و عملیاتی آن‌ها قرار گرفت. در این راستا در ادامه نبردهای نرم وبا هدف استمرار اغتشاشات خیابانی و آشوبگری در فضای مجازی و ماهواره‌ای اقدامات ترکیبی چون (بسیج جمعی معترضین، انسجام اپوزیسیون‌ها و معاندین، جدایی‌طلبی‌های قومی ـ مذهبی، تحریک و تهییج هیجانات و استفاده ابزاری از برخی مشکلات و معضلات زیست‌محیطی و اقتصادی و...) علیه دستاوردهای انقلاب به کار بسته‌اند. در این پژوهش مساعی بر آن بود که با روش کیفی و بهره‌گیری از الگوی مفهومی جنگ نرم و نبرد شناختی، به این سؤال اصلی پاسخ دهد که شبکههای اجتماعی چگونه در آشوبهای آبان 98 در ایران نقش داشتهاند؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing the role of social networks in the formation of social unrest in November 2018 in Iran

نویسندگان [English]

  • Hossein Hosseini Jiredehi 1
  • mohammad Bavandpuri 2
  • Syed Zakaria Mahmoudi Raja 3
1 Associate Professor, Department of Crisis Management, Imam Hossein University
2 Imam Hossein University (AS), College of the Great Prophet (PBUH).
3 PhD in political science. Allameh Tabatabai University
چکیده [English]

The widespread penetration of virtual space and internet tools created a dynamic and mobile lifestyle in the lives of modern people. According to these developments, different levels and dimensions of social-political governance of governments, communication networking and interactions of citizens were noticeably and secretly affected. This has created opportunities and threats for the progress of governments, citizens, strata, classes and mutual relations between them.
ideological, civilizational battle and the model of governance with the domination system at the world level. In this direction, in the continuation of soft battles with the aim of continuing street riots and riots in virtual and satellite space, combined measures such as (mass mobilization of protestors, unity of oppositions and opponents, ethnic-religious separatism, inciting emotions and instrumental use of some environmental problems and dilemmas) and economic and...) have been used against the achievements of the revolution. In this research, an attempt was made to answer the main question of how social networks played a role in the riots of November 1998 in Iran, using the qualitative method and using the conceptual model of soft war and cognitive battle. The findings of the research with the analysis of internet sources, confessions of some neglected ones and the talks of related experts as well as the use of document-library sources indicated that the membership of the majority of the country's young population in virtual networks and non-native platforms is the right ground for the deep advancement of soft war and hybrid tactics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social chaos
  • social networks
  • soft war
  • riots in November

Smiley face

اکبری، احمد (1389). «نقش شبکه‌های اجتماعی در ایجاد و مهار بحران‌ها». مجله ره‌آورد نور. تابستان 89. شماره 31: 32 تا 39.
امیری، ابوالفضل، (1390)، جنگ نرم از تهدید تا مواجه، انتشارات کیهان، چاپ دوم
اندیشکده راهبردی امنیت نرم (1388)، رهیافت راهبر: تبیین راهبردی جنگ نرم در اندیشه رهبر معظم انقلاب اسلامی.
آقایی، سید داود، صادقی، سید سعید، هادی، داریوش (1391) «واکاوی نقش اینترنت و رسانه‌های اجتماعی جدید در تحولات منطقه خاورمیانه و شمال افریقا (اطلاع‌رسانی، سازماندهی و گسترش سریع تحولات)»، فصلنامه روابط خارجی، شماره 2: 7 ـ 35.
آل داود، سید علیرضا. (1398). «شبکه اغتشاش در فضای مجازی». آشوب شیطان/ ضمیمه شماره 924، هفته‌نامه صبح صادق. آذرماه 1398.
آل‌داود، سید علیرضا، (۱۳۹۶). «چهار تکنیک شایعه‌سازی بر بستر فضای مجازی برای تأثیرگذاری بر انتخابات»، انتشاریافته در خبرگزاری تسنیم (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۶).
آهنی، محمدرضا، ابراهیمی، خدایار (1392) «شبکه‌های اجتماعی مجازی»، فصلنامه رصد جنگ نرم، شماره 2: 129 ـ 146.
باقری چوکامی، سیامک (1392)، تبارشناسی معرفتی جنگ نرم، مجله پژوهش‌های حفاظتی و امنیتی: 94_71.
پرواس، سید رضا و دیگران (1395)، چیستی جنگ ترکیبی، اشتباهات تکراری در مباحث نظامی، فصلنامه علوم و فنون نظامی، سال 12، شماره 37.
پیری، حیدر (1392) «فرازوفرود حاکمیت در مقابله با شورش‌ها و ناآرامی‌های داخلی در پرتو حقوق بین‌الملل» مجله حقوقی دادگستری، سال هفتاد و نهم:53 ـ 79.
جنیدی، رضا (1389). «تکنیک‌های عملیات روانی و شیوه‌های مقابله با آن». چاپ دوم. مشهد: انتشارات؛ به نشر.
جوادی‌منش، میثم (1398). «عملیات به‌وقت اشرف (بررسی اقدامات رسانه‌ای گروهک منافقین در هدایت آشوبگران)». آشوب شیطان/ ضمیمه شماره 924 هفته‌نامه صبح صادق. آذرماه 1398.
حبیب‌زاده، اصحاب، بخشی، روح‌الله (1395) «شبکه‌های اجتماعی مجازی و امنیت عمومی»، مجله دانش انتظامی، شماره 4: 1 ـ 35.
حسینی، حسین، مقدم‌فر، حمیدرضا،  قنبرپور، مصطفی (1393) «واکاوی نقش و کارکرد شبکه‌های اجتماعی مجازی در حوادث انتخابات 1388جمهوری اسلامی ایران»، نشریه آفاق امنیت، شماره 24.
حیدری، حسین، شاوردی، تهمینه (1392) «شبکه‌های اجتماعی مجازی و قومیت؛ فرصت‌ها و تهدیدهای پیشرو»، پژوهش‌های ارتباطی، شماره 76، 37 ـ 64.
رابرت‌گر، تدا (1385) چرا انسان‌ها شورش می‌کنند، ترجمه مرشدی‌زاده، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی. شریفی، رضا (1388).  «ﺑﺮرﺳﻲ اﺑﻌﺎد روان‌شناختی خشونت‌گرایی ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻏﺘﺸﺎﺷﮕﺮ و روش‌های تأثیرگذاری ﺑﺮ آن». ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺴﻴﺞ، ﺷﻤﺎره 45: 5 ـ 39.
ریاحی، محمدرضا (1390). ایران و آمریکا؛ توسعه تضاد در بستر قدرت نرم و رسانه، ناشر؛ مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.
رئیسی نژاد، آرش (1397)« انقلاب و جنبش‌های نوین: خوانشی نوین»، فصلنامه رهیافت سیاسی بین‌المللی، شماره 4: 61 ـ 9.
رئیسی، محمد؛ پیشگاه هادیان، حمید؛ ایزدی، جهان‌بخش؛ جاودانی مقدم، مهدی (1397).  «آسیب‌شناسی بحران‌های اجتماعی و الزامات سیاست‌گذاری امنیتی در پیشگیری از آن»، فصلنامه: امنیت ملی، شماره دوم: 75 ـ 102.
ﺳﺮدارﻧﻴﺎ، ﺧﻠﻴﻞ اﷲ (1388). «اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ، جنبش‌های اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺪﻳﺪ و ﺑﺴﻴﺞ اعتراض‌ها (ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻈﺮی و ﻣﺼﺪاﻗﻲ ﭼﻨﺪ ﺟﻨﺒﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ)». فصلنامه: پژوهش‌های ارﺗﺒﺎﻃﻲ، شماره 4: 151 ـ 176.
ضیایی پپور، حمید، عقیلی، سید وحید (1388) «بررسی نفوذ شبکه‌های اجتماعی مجازی در میان کاربران ایرانی»، فصلنامه رسانه، شماره 4: 23 ـ 43.
ضیایی‌پور، حمید. (1388). «جنگ نرم سایبری در فضای شبکه‌های اجتماعی». فصلنامه رسانه، سال بیستم. شماره 2
عبداللهی فر، حسین (1398).  «اعتراض، آشوب یا فتنه؟ ماهیت‌شناسی ناآرامی 1398». هفته‌نامه ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق. آشوب شیطان. آذرﻣﺎه. شماره 924.
غضنفری، عزیز؛ کارگر، علی؛ عالمی، حمزه؛ مجتبی، احمدی؛ مصطفی، برزکار (1398).  «واکاوی وقایع، آشوب‌ها و خشونت‌های  بی‌سابقه آبان 98». گاهنامه سخن هادی. شماره: 384 معاونت تحلیل سیاسی سپاه
الفت پور، محمدعلی (1397) چهل تدبیر: مروری بر مقاطع بحرانی تاریخ جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر پرستا.
کاستلز، مانوئل (1384)، عصر اطلاعات، قدرت هویت، ترجمة حسن چاووشیان، تهران، انتشارات طرح نو.
ﮐﺒﺮﯾﺎﯾﯽ ﺯﺍﺩﻩ، ﺣﺴﯿﻦ (1390).  «نقش شبکه‌های اجتماعی در شکل‌گیری تحولات سیاسی و فرهنگی با تمرکز بر امواج بیداری اسلامی در خاورمیانه»، فصلنامه: ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ بین‌الملل، شماره 1: 30 ـ 37.
ماه‌پیشانیان، مهسا (1390) «بسترهای فرهنگی و اجتماعی در جنگ نرم»، مطالعات بسیج، شماره 50:8 ـ 52.
ماه‌پیشانیان، ﻣﻬﺴﺎ. (1390). «شبکه‌های اجتماعی و آسیب‌های سیاسی و روانی». فصلنامه ره‌آورد نور، شماره 35.: 16 ـ 21.
محمدی لرد، عبدالمحمود (1398). «مدل مفهومی سازمان‌دهی در ناآرامی‌های خیابانی». فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره سوم: 98 ـ 134.
محمودی‌رجا، سید زکریا (1399) شناسایی عوامل مؤثر بر گرایش جوانان اهواز به سلفی گری در استان خوزستان؛ رویکرد داده‌بنیاد: مطالعه موردی جوانان شهر اهواز، طرح جایگزین خدمت بنیاد نخبگان در دانشگاه عالی دفاع ملی.
معمار، ثریا؛ عدلی پور، صمد؛ خاکسار، فائز (1391).  «شبکه‌های اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران)»، مطالعات و تحقیقات اجتماع در ایران. شماره 4: 155 ـ 176.
 مهدوی، فرهاد (1398). «آقای وزیر بیدارید؟ (فقدان شبکه ملی اطلاعات و تأثیر آن در شکل‌گیری اغتشاشات)». آشوب شیطان/ ضمیمه شماره 924 هفته‌نامه صبح صادق. آذرماه 1398.
میناوند، محمدقلی (1385) «اینترنت و توسعه سیاسی: حوزه عمومی در فضای سایبرنتیک»، فصلنامه پژوهش سیاست نظری، شماره 2:146 ـ 119.
نای، جوزف (1387)، قدرت نرم، ترجمه سید محسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) و پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج.
نش، کیت (1385)، جامعه‌شناسی سیاسی معاصر، جهانی‌شدن سیاست، قدرت، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.
نظرپور، مهدی (1386). «نافرمانی مدنی». مجله حصون، شماره 13
مدنی، سعید و دیگران. (1399). «آتش خاموش نگاهی به اعتراضات آبان 98 (گزارش داخلی)». مؤسسه رحمان.
خبرگزاری مشرق نیوز. (1396). «نقش اخبار جعلی در گسترش اغتشاشات خیابانی ایران» دی‌ماه 96.
https://www.mashreghnews.ir/photo/815793
خبرگزاری تسنیم. (1398). «سناریوی کشته‌سازی از آشوب‌های اخیر ایران با تصاویری از قربانیان جبهه النصره» آذرماه
98.https://www.tasnimnews.com/fa/news//2162900
پایگاه تبیینی تحلیلی مصداق، (1396). «کارکرد شبکه‌های اجتماعی در بحران‌آفرینی و فتنه». ۲۰ دی ۱۳۹۶.
https://mesdaq.ir/?page_id=60083&id=63935
خبرگزاری میزان. (1398). «تاکتیک کشته‌سازی؛ مهم‌ترین بهانه رودررو قراردادن مردم و حاکمیت». آبان‌ماه 98
https://www.mizanonline.com/fa/news/569597
فارس نیوز. (1396). «مروری بر تاکتیک‌های رسانه‌های معاند در هدایت اغتشاشات». دی‌ماه 1396
https://www.farsnews.ir/news/13961018000369/
خبر آنلاین. (1388). «نگاهی به شایعات پس‌ازآنتخابات (از پاسخ هاشمی تا ماجراهای کهریزک)». آذرماه 88
http://khabaronline.ir/news-29431.aspx
بیست روش از روش‌های جنگ نرم. (1399)،                                               http://nahad.kaums.ac.ir
https://www.journalism.org. (2009). Iran and the “Twitter Revolution”.
https://www.statista.com/statistics (2019) J. Clement, Aug 14, 2019. Twitter: number of monthly active users 2010-2019