قلمروگستری عربستان سعودی و تهدیدات منطقه‌ای آن باتأکیدبر جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای جغرافیای سیاسی، پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی

2 استادیار گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز

چکیده

منطقه غرب آسیا در طول تاریخ از جوانب گوناگون دارای اهمیت راهبردی بوده و در سده‌های اخیر بر این اهمیت افزوده شده است. ازطرف‌دیگر، طی دهه‌های اخیر این منطقه بی‌ثبات‌ترین منطقه جهان و فضای جغرافیایی تولید و زایایی گروه‌های مختلف تروریستی محسوب می‌شود. این شرایط محصول رقابت‌ها و قلمروگستری‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است. کشور عربستان سعودی از بدو تشکیل (1932م)، مبتنی‌بر ایدئولوژی خاص خود همواره درپی قلمروگستری و افزایش حوزه نفوذ خود در منطقه بوده و با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، این اقدامات با حدت و شدت بیشتر و باتکیه‌بر حمایت قدرت‌های غربی و درآمد کلان حاصل از فروش نفت، تداوم داشته است. برهمین‌اساس، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، این مقاله می‌کوشد پیامدها و تهدیدات منطقه‌ای این قلمروگستری را در منطقه و به‌طورخاص بر جمهوری اسلامی ایران مورد کنکاش قرار دهد. استدلال اصلی نویسندگان مقاله آن است که قلمروگستری ذهنی و عینی عربستان سعودی از عوامل اصلی بی‌ثباتی، تنش و گسترش تروریسم و  تندروی در منطقه بوده، منازعات فرقه‌ای، تشدید رقابت‌های نظامی و تسلیحاتی و تزلزل در قلمروهای ملی را باعث شده است. همچنین تلاش جهت ایجاد شکاف و تعارض مذهبی در کشور و تضعیف هویت ملی، ایجاد چالش‌های قومی، گسترش و تقویت گروه‌های تروریستی و معاند، تلاش برای در انزوا قراردادن و کاهش نفوذ منطقه‌ای ایران، استحکام‌بخشیدن به رژیم جعلی صهیونیستی و تضعیف محور مقاومت، ایران‌هراسی و شکل‌گیری اتحاد سیاسی و نظامی ضد ایران، تلاش برای فشار اقتصادی بر جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از اهرم افزایش و کاهش قیمت نفت و تلاش برای کاهش اهمیت راهبردی تنگه هرمز از جمله مهم‌ترین پیامدها و تهدیدات قلمروگستری عربستان سعودی برای جمهوری اسلامی ایران است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Territory Development by Saudi Arabia and Its Regional Threats: Focus on the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Bahador Gholami 1
  • Ehsan Yari 2
1 PhD of Political Geography, researcher at the Research Center of the Islamic Consultative Assembly
2 Corresponding author: assistant professor at the Department of political Sciences, Faculty of Law and Political Sciences, Shiraz University.
چکیده [English]

The Middle East has always been regarded as a strategically important region in many aspects throughout its history, and has received more attention in recent centuries. On the other hand, it has been the most unstable region in the world, and the most susceptible geographical area of ​​generating and nurturing various terrorist groups in recent decades. All these are the results of rivalries and developmental regional and trans-regional attempts. Since its establishment (1932 AD), Saudi Arabia has always pursued its policy of increased domination and influence over a wider region. These attempts intensified significantly after the outbreak of the Islamic Revolution in Iran, with the support of the Western powers and the enormous income derived from oil sales. Employing descriptive-analytical method, this research is intended to investigate the regional threats and consequences of territory development in the region and especially against the Islamic Republic of Iran. The main discussion of the authors of this paper maintains that the subjective and objective domination of Saudi Arabia are the main cause of instability, tensions, spread of terrorism and extremism in the region, triggering sectarian conflicts, increase of military and weaponry rivalries, and instability in national territories. Saudi Arabia also aims at creating religious division and conflicts in the country, undermining national identity, creating ethnic conflicts, expanding and supporting terrorist groups, and striving to isolate and reduce the regional influence of Iran, consolidating the fake Zionist regime, weakening the resistance axis, establishing political and military alliance against Iran, trying to make use of economic pressure on the Islamic Republic of Iran by exploiting the advantages of rising and falling oil prices, and attempting to reduce the strategic position of the of Hormuz Strait to insert the most severe attempts and threats against the Islamic Republic of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saudi Arabia
  • territory development
  • the Islamic Republic of Iran
  • threats
  • the Middle East
  • terrorism
ـ احمدی‌پور، زهرا؛ حیدری موصلو، طهمورث و میرجلالی، اکبر (1390)، تبیین عوامل ناامنی در جنوب شرق ایران، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی،شماره 27: 44 ـ 13.
ـ بشلر، ژان (1370)، ایدئولوژی چیست؟ نقدی بر ایدئولوژی‌های غربی، ترجمه علی اسدی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـ بلاکسل، مارک (1389)، جغرافیای سیاسی، ترجمه محمدرضا حافظ‌نیا و همکاران، نشر انتخاب.
ـ جونز، مارتین؛ جونز، رایس. و وودز، مایکل (1386)، مقدمه‌ای بر جغرافیای سیاسی، ترجمه زهرا پیشگاهی‌فرد و رسول اکبری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ حافظ‌نیا، محمدرضا و کاویانی‌راد، مراد (1385) نقش هویت قومی در همبستگی ملی (مطالعه موردی: قوم بلوچ)، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان،شماره 20: 46 ـ 15.
ـ حافظ‌نیا، محمدرضا و کاویانی‌راد، مراد (1393)، فلسفه جغرافیای سیاسی، نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی.
ـ خواجوی، علی (1391)، تکاپوی عربستان و غرب برای کاهش اهمیت تنگه هرمز در مبادلات جهاتی نفت، ماهنامه اکتشاف و تولید، شماره 92: 35 ـ 30.
ـ خواجوی، علی (1391)، بررسی واقع‌بینانه ظرفیت تولید نفت خام عربستان سعودی در افق 2020، ماهنامه اکتشاف و تولید، شماره 94.
ـ دلاورپور اقدم، مصطفی (1388)، آسیب‌شناسی فرقه وهابیت از رویکرد امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، مجله پگاه حوزه، شماره 273.
ـ دلاورپور اقدم، مصطفی (1389)، امنیت نرم و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات سیاسی.
ـ دهمرده، معصومه؛ ناصری، مهدی و جمال، سعید  (1393)، تهدیدات سیاسی ـ امنیتی وهابیت‌گرایی بر ساختار قومی ـ مذهبی در مناطق شرقی ایران، فصلنامه دانش انتظامی خراسان جنوبی، سال سوم، شماره 1.
ـ عطایی، فرهاد و منصوری‌مقدم، محمد (1392)، تبارشناسی سیاست خارجی عربستان سعودی؛ راهبردی واقع‌گرایانه بر بستری هویتی، فصلنامه روابط خارجی، سال پنجم، شماره اول.
ـ کشاورز، حیدر (1391)، تأثیر سلفی‌گری منطقه‌ای بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات خاورمیانه،سال نوزدهم، شماره دوم.
ـ گیدنز، آنتونی (1383)، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
ـ لنچافسکی، جورج (1351)، سی سال رقابت غرب و شوروی در ایران 48 ـ 1918، ترجمه حورا یاوری، انتشارات ابن سینا.
ـ ماهنامه ستصا (1390)، تلاش عربستان برای کاهش وابستگی به نفت، ماهنامه ستصا، شماره 61: 26 ـ 25.
ـ مسعودنیا، حسین و نجفی، داود (1390)، عوامل مؤثر در تکوین و رشد بنیادگرایی در پاکستان،  فصلنامه مطالعات شبه قاره، سال سوم، شماره هشتم.
ـ معصومی، محسن (1394)، وهابیت و گسترش اسلام تندرو در جنوب شرق آسیا، دوفصلنامه مطالعات تاریخی جهان اسلام،سال 3، شماره 6.
ـ مک لین، ایان (1381)، فرهنگ علوم سیاسی آکسفورد، ترجمه حمید احمدی، نشر میزان.
ـ میرحیدر، دره (1384)، بررسی مفهوم Territoriality و تحول آن از دیدگاه جغرافیای سیاسی، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره 1: 61 ـ 43.
ـ نصرالهی، فرشته (1389)، مذهب، فرقه‌گرایی و منازعه در آسیای جنوب غربی، فصلنامه مطالعات سیاسی، شماره 10: 94 ـ 93.
ـ هادیان، حمید (1389)، گونه‌شناسی جریان‌های اسلامی افراط‌گرا در پاکستان (بعد از ضیاء‌الحق)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات.
ـ هانتر، شیرین (1380)، آینده اسلام و غرب؛ برخورد تمدن‌ها یا همزیستی مسالمت‌آمیز، ترجمه همایون مجد، نشر فرزان فروز.
ـ یزدانی، عنایت و ایزدی، هجرت (1386)، تروریسم اسلامی؛ افسانه یا واقعیت، علوم سیاسی، سال دهم، شماره 39 و 40: 98 ـ 75.
- Ansell, Christopher K & Palma, D. (2002). On Restructuring Territoriality: Europe and North America, Cambridge University Press.
- Alterman, Jon B. & Kathleen H. (2015). Federated Defense in the Middle East, A Report of the Federated Defense Project, Center for Strategic and International Studies.
- Kenneth K. (2016). Iran, Gulf Security, and U.S. Policy, CRS Report RL32048.
- Blanchard, Christopher M. (2016). Saudi Arabia: Background and U.S. Relations, Congressional Research Service, from; www.crs.gov
- Gaub, F. (2016). Saudi Arabia and its 40 Allies; What the Islamic Alliance really means, Security Policy Working Paper, No. 6
- Jenkins, Brian M. (2016). A Saudi-Led Military Alliance to Fight Terrorism, Expert insights on a timely policy issue, from: www.rand.org
- The Iranian-Saudi Arabian conflict. (2016) 6th Session of Budapest International Model United Nations.
- Trends in International Arms Transfers. (2016). SIPRI Fact Sheet, from; www.sipri.org
- https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-07-11/u-s-said-to-meet-saudi-leaders-to-discuss-iran-oil-sanctionsBurnell, Peter & Richard Youngs (2010), New Challenges to Democratization, USA and Canada: Routledge